-Rome- Het is heet in Rome, in de letterlijke zin des woords. Die andere ‘hitte’ ofwel rumoer rond het aantreden van een nieuwe Paus is overgegaan en iedereen gaat weer over tot de orde van de dag, óók in het Vaticaan.
Na de aanvankelijke euforie rond de eerste Amerikaans-Peruaanse Paus, is de berichtgeving over Leo XIV in de internationale pers afgenomen. Paus Leo kwam niet ‘binnenstormen’ zoals Franciscus dat deed en iedereen in verbazing en euforie achterliet. Nee, Leo ’tikt’ anders. Hij leest zorgvuldig voor uit zijn voorbereide toespraken en de zeldzame afwijkingen zijn onopgemerkt. Hij benadert mensen op een milde, vriendelijke manier, zijn benaderbaarheid lijkt authentiek, maar toch altijd een beetje afstandelijk.
Na bijna 100 dagen lijkt Leo nog niet helemaal ingeburgerd in zijn functie als hoofd van 1,4 miljard rooms- katholieken. Hij kijkt soms met enige verbazing naar de menigten die van over de hele wereld naar Rome reizen om hem te zien. Soms lijkt het alsof hij het zelf nog niet helemaal kan geloven.
Franciscus
Zijn voorganger, Franciscus, heeft een stempel op de rooms-katholieke kerk gedrukt van ongekende en niet te overtreffen omvang. Je moet dan van zeer goede huize komen om dat voort te zetten en dan ook nog eens in een tijd waarin de wereld in brand staat of geregeerd wordt door halve garen.
Nabijheid was het levenselixer van Paus Franciscus; hij benaderde iedereen zonder voorbehoud en inspireerde zo zelfs ongelovigen. Hij verafschuwde Pauselijke statussymbolen en vermeed conflicten niet, wat herhaaldelijk tot diplomatieke onrust leidde. Maar zijn aanpak sloeg aan. Wie herinnert zich niet de mateloze populariteit van Franciscus bij protestantse jongeren wereldwijd. Ook de Nederlandse kerk merkt dat. De toeloop van jongeren komt voor een aanzienlijk deel van protestantse jongeren die overtreden.
Franciscus’ taal was direct, zijn inhoud meestal spontaan en soms kon je er alle kanten mee uit. De toespraken, zorgvuldig voorbereid door het Vaticaanse Staatssecretariaat, dienden Franciscus hooguit als suggesties, waarvan hij vrijwel altijd afweek – of, sterker nog, zijn mening gewoon rechtstreeks in de microfoon van de journalisten uitte. Het resultaat: Grote krantenkoppen en prime-time in alle journaals op TV.
Veiligheid door het Vaticaans Protocol
Het lijkt erop dat Leo XIV juist deze krantenkoppen wil vermijden. Hij wil ook de spanningen vermijden die Franciscus met zijn manier van doen en zijn hoognodige hervormingen in het Vaticaan en de universele kerk teweegbracht. Leo heeft de afgelopen twee jaar als hoofd van het bisschoppelijk gezag de directe gevolgen ervan aan den lijve ondervonden. Totdat hij zijn eigen weg vindt in zijn ambt, gebruikt de nieuwe Paus het strikte Vaticaanse protocol als vangnet en laat hij de behandeling van ‘moeilijke’ theologische en politieke onderwerpen over aan ervaren speechschrijvers.
Sinds zijn verkiezing op 8 mei heeft Leo XIV zich naar buiten toe gemodelleerd naar de Pausen vóór Franciscus – op de zwarte schoenen en een eenvoudige auto na. De 69-jarige Leo heeft de kus van de ring weer toegestaan, maar niet verplicht en hij draagt de mozzetta, de rode zijden epaulet. Hij nam een gevaarlijke beslissing door zijn intrek te nemen in het appartement dat gereserveerd is voor Pausen in het Apostolisch Paleis. Franciscus gaf de voorkeur aan een permanente sobere verblijfplaats in het gastenverblijf Santa Marta in het Vaticaan. Maar Leo wist eventuele kritiek op zijn intrek in het Pauselijke paleis direct te pareren, door te verwijzen naar het aspect veiligheid. Pers en pleps slikten het voor zoete koek, alsof Franciscus ooit één moment van gevaar in Huize Santa Marta zou hebben gekend. Vakantie vieren was voor Franciscus taboe, zonde van je tijd! Doorwerken in een lagere versnelling is óók vakantie. Het Pauselijke vakantieoord Castel Gandolfo bleef leeg en kreeg zelfs een andere functie. Toch ging Leo er naar toe voor een kort verblijf, maar ook hier weer uiterst diplomatiek opererend. Niet in het voormalig verblijf voor Pausen, maar in een sobere ruimte ernaast. Zeg maar geen Grand Hotel, maar een Van der Valk-kamer.
Ameriperuaan
De Ameriperuaan Leo XIV mag dan conservatief zijn in zijn uiterlijke verschijning. Inhoudelijk, met name wat betreft de deelname van alle gelovigen aan besluitvormingsprocessen binnen de rooms-katholieke kerk, staat Leo XIV volledig in de lijn van zijn voorganger. Zo kunnen alle katholieke kampen momenteel “een stukje van de Paus” voor zich opeisen en tevreden zijn. Iconische momenten, zoals Franciscus’ open kerk voor “iedereen, iedereen, iedereen”, daar waagt Leo zich nog niet aan, al was zijn benoeming van een voormalig homo-activist tot bisschop in de VS een duidelijke hint. Ook de fanatieke pogingen van aanhangers van de ‘Tridentijnse Mis’, met voorop Leo Burke, om het feitelijke verbod op de vieringen terug te draaien, lijken voor Leo geen prioriteit te hebben. Hij lijkt Franciscus’ beslissing ongemoeid te laten. Afrikaanse bisschoppen die hun koffers al klaar hadden staan om naar Rome af te reizen voor een fel protest tegen “Fiducia Supplicans” (een verklaring van het Vaticaan uit 2023 die het voor rooms-katholieke priesters mogelijk maakt stellen te zegenen die niet als getrouwd worden beschouwd door de kerk, inclusief homostellen), kunnen thuis blijven. Leo geeft aan het verzoek dit volledig terug te draaien geen prioriteit en hult zich ook hier in diplomatieke stilte.
Humor
Toch is de nieuwe Paus ook extravert en staat hij open voor het eigentijdse en de humor. Hij aarzelt echter om dichtbij te komen en vermijdt daarom selfies grotendeels. Hij lijkt aanzienlijk meer ontspannen tijdens zijn talrijke ritten in de Pausmobiel, waar hij veel mensen tegelijk kan begroeten en telkens slechts even in hun schijnwerpers staat.
Op het grote podium lijkt de Amerikaan echter nogal verlegen, met zijn handen gevouwen voor zijn buik, wiegend en herhaaldelijk zijn schouders ophalend. Zijn houding en stem komen soms over als een stotterende en op de handrem rijdende auto. Met de tijd zal dat euvel ook wel overgaan. Leo weet dat hij iemand moest opvolgen die eigenlijk niet kan worden opgevolgd. Maar hij weet door zijn rijke ervaring uit het pastoraat enerzijds en zijn werken in het Vaticaan anderzijds, waar Abraham de mosterd haalt. Zijn eerste aanzetten, door minder ‘zwart-wit’ en ‘recht voor zijn raap’ te zijn dan de vorige Paus, maken hem geliefd bij Franciscusfans maar zeker ook bij de Franciscushaters. Voor wat die laatste groep betreft: uit het Vaticaan zijn ze door zijn voorganger grotendeels verwijderd. Dat maakt het Paus zijn al een stuk gemakkelijker.
Na 100 dagen bevinden de Paus en het kerkvolk zich nog steeds in de fase van kennismaking. Leo XIV heeft nog geen interviews gegeven waaruit conclusies over zijn denken kunnen worden getrokken. De nieuwe leider van de moederkerk zou al aan zijn eerste fundamentele document, een encycliek, werken, maar de mogelijke onderwerpen zijn nog onbekend. Ook belangrijke personeelsbeslissingen binnen de Curie zijn nog in behandeling, wat aanwijzingen zou kunnen geven over Leo’s toekomstige pad. Leo is de eerste Paus uit de VS, de eerste Augustijner monnik.
Kerk, die steeds meer in twee delen opsplitst
Hij voert momenteel talrijke gesprekken met zijn – voorlopig bevestigde – afdelingshoofden en lijkt zijn beslissingen kalm en vooral uiterst zorgvuldig te willen nemen. Hij moet en wil de kerk, die steeds meer in twee delen opsplitst – het liberale Noorden en het aartsconservatieve Zuiden, terugbrengen naar meer eenheid. Tegelijkertijd komt hij er niet onderuit, om de hervormingen die zijn voorganger heeft ingezet, daadkrachtig uit te voeren.
Leo mag dan de beroemdste functie en titel ter wereld hebben; jaloers, in deze onzekere tijden, hoeft men niet op hem te zijn. Wat de wereld en de rooms-katholieke kerk nu nodig heeft, is een 100 procent Pontifex (bruggenbouwer). Gelukkig is hij ook een actief sportman en beschikt over een formidabele conditie, die zal hij ook nodig hebben, want kerk en wereld gaan een nieuw tijdperk in, waarin alles anders zal zijn.
