Groot politiek schandaal. EU wil onduidelijk akkoord met Afghanistan verlengen
-Geneve- Afghanistan is het gevaarlijkste land ter wereld, en toch duwen Europa, Turkije en de omliggende landen mensen op de vlucht graag terug. De Europese Commissie maakt zich zelfs op om een informeel, onduidelijk accoord met Afghanistan te vernieuwen, over de terugname van afgewezen Afghaanse asielaanvragers.
Zes jaar geleden werd er onderzoek gedaan door tal van mensenrechtenorganisaties.naar Afghanen die waren teruggestuurd na een afgewezen asielaanvraag in Europa. De meesten van hen hadden een mislukt asielparcours afgelegd in Noorwegen. Zoals Hassan en de vermoeide Arzoo die vier jaar in Noorwegen hadden geleefd. Hun kinderen Payman en Sheila, die uit trots niet op de foto wilden. Hasina, een moeder van twee zoontjes, van twee en vier, die als alleenstaande vrouw zonder familienetwerk gold als ‘beschikbaar’ voor wie wilde.
De 24-jarige Zaki, die in België een vlekkeloos integratieparcours van zeven jaar had afgelegd. Zijn West-Vlaamse tongval nam hij mee naar Kaboel, in tegenstelling tot zijn kersverse rijbewijs. Zijn opleidingen bleken er volstrekt onbruikbaar.
Het jaar 2014, werd een scharnierjaar genoemd. Het zou een tussenjaar worden, waarin de internationale veiligheidsmissie in Afghanistan werd stopgezet. De veiligheidssituatie zou er niet minder complex door worden, waarschuwde de VN-vluchtelingenorganisatie toen al. Afghanistan-experts plaatsten een rijtje vraagtekens bij de hoop op politieke en economische stabiliteit.
Bij een bomaanslag, werd een zwaar bewaakt en veilig geacht hotel getroffen door een terreuraanslag. Veertien personeelsleden en buitenlandse gasten vonden de dood toen gewapende Taliban het hotel binnendrongen en het vuur openden. Bommen bleven ontploffen, aanslagen bleven elkaar opvolgen en dat over het hele land.
De veiligheidssituatie ging verder bergaf en het aantal dodelijke aanslagen op burgers door de Taliban steeg in 2020. Dit najaar vonden op amper twee weken tijd twee grote IS-aanslagen plaats in Kaboel, in een school en een universiteit, met tientallen jonge doden als gevolg.
Afghanistan is volgens de Mondiale Vredesindex het ‘minst vreedzame land ter wereld’ en laat daarbij zelfs Syrië achter zich. Dit jaar hakte COVID-19 nog eens extra in op de toch al ondermaatse gezondheidszorg en de tanende economie. En toch knoopt Europa gesprekken aan met Afghanistan over een nieuw terugname-accoord.
Informeel accoord
In oktober liep het Joint Way Forward-accoord af, een informeel accoord tussen de Europese Unie en Afghanistan. Het omvatte afspraken over de terugname van afgewezen asielzoekers en was van kracht sinds oktober 2016. Tegen december moet een opvolgaccoord vorm krijgen.
‘De Europese Commissie is niet open over het terugnameaccoord met Afghanistan. Maar wij weten genoeg om het problematisch te kunnen noemen.’
Europarlementslid Clare Daly (GUE/NGL)
Wat daarbij op tafel ligt, en ook wat het vorige akkoord precies inhield, daar kunnen wij alleen naar gissen. Het accoord werd afgesloten zonder enige inspraak van het Europees Parlement, en duidelijke rapportering over de toepassing ervan ontbreekt.
Niet onbelangrijk: de contouren van het afgelopen accoord werden in 2016 vastgelegd in de coulissen van een internationale donorconferentie. En dat, zegt de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties ECRE, doet vermoeden dat Europa ontwikkelingssamenwerking inzet om Afghanistan onder druk te zetten om een terugnameaccoord te ondertekenen.
‘Wat in het accoord staat, weten wij niet’, zegt ECRE-beleidsmedewerker Reshad Jalali over de Joint Way Forward in een interview. ‘Maar wij zijn zeker bezorgd. Europa focust disproportioneel op terugkeer en deportatie, die nadruk was heel duidelijk in het voorstel van het Europese migratiepact in september. Onze zorg is dat deze focus de onderhandelingen sterk zal bepalen.’
De toekomst belooft zeker niet meer transparantie. Dat zegt Europees Parlementslid Clare Daly van de progressieve fractie GUE/NGL. ‘De Europese Commissie heeft zich hierover nooit open opgesteld, dus ik denk niet dat ze haar gesloten gedrag in de toekomst plots miraculeus zal veranderen’, stelt de Ierse, die vicevoorzitster is van de delegatie EU-Relaties met Afghanistan.
‘Wij weten echter genoeg om het terugnameakkoord met Afghanistan problematisch te kunnen noemen’, zegt Daly. Zij verwijst onder meer naar gelekte rapporten en naar de ervaringen van sommige Afghanen die onder het Joint Way Forward-akkoord zijn gedeporteerd. ‘Wij weten dat mensen in heel slechte omstandigheden worden teruggestuurd naar een hoogst problematische veiligheidssituatie.’ De Nederlandse IND en de Dienst terugkeer en Vertrek maken eind 2020 ‘jacht’ op uitgeprocedeerde, maar nog in hoger beroep zijnde Afghanen, waaronder vele bekeerlingen. Onlangs werd in Emmen tijdens een verkeerscontrole een Afghaanse asielzoeker, die onderdak had bij de vluchtelingenorganisatie aan-gehouden. Enkel omdat hij per abuis zijn pasje niet bij zich had, werd hij gearresteerd en gevangen gezet in Rotterdam. Snel optreden van een asieladvocaat kon uitzetting op het laatste nippertje voorkomen.
(Katholieke) Afghaanse bekeerlingen lopen bij gedwongen terugkeer een groot risico. Zij die de Islam vaarwel hebben gezegd wacht marteling en liquidatie door IS en Taliban-groeperingen, die steeds meer regio’s in Afghanistan ‘besturen’. De informatie over de bekeerlingen wordt door de IND aan de Afghaanse autoriteiten verstrekt, die op hun beurt die informatie aan de plaatselijke autoriteiten (IS en of Taliban) verder geven, hetgeen voor de teruggekeerde gelijkstaat aan een doodvonnis. Het terugsturen van een vluchteling/bekeerling wanneer deze gevangenschap of de doodstraf kan verwachten is in strijd met de mensenrechten en internationaal recht. Nederland lapt die wet- en regelgeving al jaren aan zijn laars en maakt zich daarmee (mede)schuldig aan moord met voorbedachte rade.
Ook terugkeerders die tegen de plaatselijke autoriteiten zeggen spijt te hebben van hun bekering tot het Christendom en weer Islamiet worden, zijn hun leven niet veilig. Zij hebben volgens de Taliban en IS, verraad gepleegd jegens de Islam. Hun terugkeer naar de Islam pleit hen niet vrij van de doodstraf.
