Doorbraak in strijd tegen aids, dankzij … de lama

Een onderzoeksteam van de Georgia State University heeft piepkleine, krachtige moleculen ontwikkeld die hiv-stammen kunnen aanpakken. De bron? Nanobodies – kleine antilichamen die ongeveer een tiende zo groot zijn als een conventioneel antilichaam en die afkomstig zijn van lama’s. Deze bijzondere antilichaampjes blijken in staat om de meest voorkomende vorm van het aidsvirus te neutraliseren.

Moeilijke strijd

De bestrijding van deze ziekte is altijd bijzonder moeilijk geweest omdat het virus een manier heeft ontwikkeld om aan ons immuunsysteem te ontsnappen, legt assistent-hoogleraar Biologie Jianliang Xu uit. “Conventionele antilichamen zijn volumineus en dat maakt het moeilijk om het virus te vinden en aan te vallen”, zegt hij. De kleine antilichamen die werden aangetroffen bij lama’s slagen daar wel in.

Wetenschappers werken al meer dan tien jaar met dieren uit de familie van de kameelachtigen, zoals lama’s en alpaca’s. Al eerder werd duidelijk dat de vorm en eigenschappen van hun antilichamen hen behendiger en effectiever maken in het identificeren en neutraliseren van vreemde objecten, zoals kankercellen of het hiv-virus.

Neutraliseren

Voor dit onderzoek werden lama’s behandeld met een speciaal ontworpen eiwit dat resulteert in de productie van de neutraliserende nanobodies. Xu en zijn team identificeerden vervolgens de nanobodies die zich kunnen richten op de kwetsbare plekken van het virus. Dat bleek bijzonder effectief: maar liefst 96 procent van verschillende stammen van hiv-1, het meest voorkomende type van hiv, werd geneutraliseerd.

Om hun kracht nog te vergroten werden de nanobodies versmolten met een zogeheten ‘breed neutraliserend antilichaam’ (bNAb) en dat leidde tot een nieuw antilichaam met ongekende neutraliserende eigenschappen.

“In plaats van een cocktail van antilichamen te ontwikkelen, kunnen we nu één molecuul maken dat hiv kan neutraliseren”, aldus Xu. “We werken met een nanobody dat meer dan 90 procent van de circulerende hiv-stammen kan neutraliseren, en als we dat combineren met een ander bNAb dat ook ongeveer 90 procent neutraliseert, zitten we samen aan bijna 100 procent neutralisatie.”

“Deze nanobodies zijn de beste en krachtigste neutraliserende antilichamen tot nu toe, wat volgens mij veelbelovend is voor de toekomst van hiv-therapieën”, zegt mede-onderzoeker Payton Chan.