-Brussel- Hevige regenval doet in de snelgroeiende steden van de Democratische Republiek Congo (DRC) vaak grote ravijnen ontstaan. Stedelingen zien daarin soms hun hele hebben en houwen verdwijnen. Experts pleiten voor betere stadsplanning en de erkenning van het fenomeen in internationale rampenplannen.
Het onderzoek, onder leiding van KU Leuven en de Université Officielle de Bukavu, becijferde dit “onderschatte fenomeen” en pleit voor betere bewustwording, stadsplanning en infrastructuur. De onderzoeksresultaten werden gepubliceerd in Nature.
Kracht van water
Ravijnen zijn grote, diepe geulen die ontstaan wanneer regenwater zich met grote kracht een weg baant door de bodem en zo de aarde uitschuurt. In stedelijk gebied vormen ze een ernstig probleem doordat ze huizen, wegen en infrastructuur kunnen wegspoelen. De gevolgen zijn vaak desastreus, zoals bleek tijdens de zware regenval in Kinshasa in december 2022, waarbij meerdere ravijnen tientallen mensenlevens eisten.
Volgens professor Geografie Matthias Vanmaercke (KU Leuven) blijft dit probleem onderbelicht. Hij ziet in de DRC dat steden nog uitbreiden in erosiegevoelig gebied. “Met ons onderzoek willen we het gevaar van dit groeiend probleem aankaarten en pleiten voor meer preventie via betere stadsplanning en infrastructuur, én voor erkenning van deze ravijnen in internationale rampenplannen.”
3,2 miljoen mensen in risicogebied
In 26 Congolese steden detecteerde het team van Congolese en Belgische onderzoekers in totaal bijna drieduizend stedelijke ravijnen die ontstonden door een combinatie van zware regenval, ondoordachte urbanisatie en gebrekkige infrastructuur.
Aan de hand van satellietbeelden en bevolkingsdata berekenden ze dat deze kloven tussen 2004 en 2023 naar schatting 118.600 mensen uit hun woning verdreven. Sinds 2020 is dat tempo opgelopen tot gemiddeld 12.200 mensen per jaar.
Volgens Vanmaercke zijn deze ravijnen geen uitzonderlijke incidenten meer. “Ze zijn een structureel en snel groeiend probleem”, zegt hij. “In Congo alleen al wonen vandaag 3,2 miljoen mensen in risicogebied. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met het aantal mensen die risico lopen om getroffen te worden door grondverschuivingen of overstromingen. Toch betreft het een ander soort gevaar waar nog maar zelden rekening mee wordt gehouden.”
Steile hellingen en zandbodems
De onderzoeker ziet de risico’s bovendien nog toenemen door aanhoudende verstedelijking en door klimaatverandering.
“Ook veel andere landen in het Globale Zuiden worden al door dit probleem getroffen”, zegt hij. De ravijnen ontstaan meestal in arme wijken op steile hellingen met zandige bodems. Door het gebrek aan ruimtelijke planning en waterbeheer stroomt regenwater ongecontroleerd af, wat de erosie in gang zet.
“Eenmaal gevormd, blijven deze ravijnen tientallen jaren groeien, tenzij er ingegrepen wordt”, aldus Vanmaercke. “Voor de lokale bevolking vormen ze een dagelijks probleem en risico. Toch worden ze zelden erkend als ramp of meegenomen in beleid voor rampenrisico’s, wat bijzonder zorgwekkend is.”