-Gaza- De nieuwe paus staat voor een morele keuze van historische proportie. Wil hij werkelijk breken met het verleden van stilzwijgen en medeplichtigheid, dan moet hij nu zijn voeten zetten op de plaats waarover zijn voorganger zich zo fel uitsprak: Gaza.
Kathy Boylan is lid van de ‘Dorothy Day Catholic Worker’-gemeenschap. Een video van haar – ‘Paus Franciscus, ga in godsnaam naar Gaza!’ – ging vorig jaar viraal op Instagram. Paus Franciscus ging niet, hij was immers vrijwel aan bed gekluisterd. Maar de nieuwe paus, Leo XIV, is dat niet. Lees verder onder de video>
Hij kan werkelijk een verschil maken door Gaza als eerste bestemming te kiezen sinds zijn aantreden.
Paus Franciscus heeft uiteraard meerdere verklaringen afgelegd waarin hij Israëls aanval op Gaza veroordeelde. Zie hieronder enkele voorbeelden. Hij vroeg de ombouw van zijn pausmobiel tot een gezondheidskliniek voor de kinderen van Gaza. We kunnen we wellicht een andere betekenis in die handeling ontwaren: de pausmobiel zou door zijn opvolger in Gaza gebruikt moeten worden. Laat het woord vlees worden.[1] De woorden van paus Franciscus over Gaza zouden moeten overgaan in daden van paus Leo XIV.
Vorige Pausen
De conservatieve Johannes Paulus II wilde in het Jubeljaar 2000 naar Irak en daarna naar Jeruzalem gaan, maar dat lukte niet. Wel ondernam hij een ‘virtuele pelgrimstocht’ naar Ur, in het Zuiden van Irak.
Anderhalf jaar vóór de aanslagen van 11 september, die als voorwendsel werden gebruikt voor oorlog na oorlog, zei hij: “Samen met ons beschouwen ook joden en moslims de figuur van Abraham als een model van onvoorwaardelijke overgave aan de wil van God”.
Toen paus Franciscus uiteindelijk Irak bezocht in 2021 schreef Victor Gaetan in Foreign Policy: “Het Vaticaan verzette zich tegen de invasie van de VS in Irak in 2003. Algemeen bekend is dat paus Johannes Paulus II een persoonlijke delegatie stuurde om president George W. Bush te smeken de aanval af te blazen.
Vaticaanse functionarissen waarschuwden de president dat een militaire actie extremisme, instabiliteit zou ontketenen en een zondebok zou maken van christelijke gemeenschappen. De Regering-Bush sloeg die waarschuwingen in de wind, terwijl ze wel religieuze goedkeuring voor de invasie zocht.”
Gaetan schreef ook: De reis van de paus naar Irak was meer dan een bezoek van een katholiek geestelijk leider aan een overwegend islamitisch land: de pelgrimstocht van Franciscus was een symbolische daad van boetedoening voor wat een van de meest ontwrichtende en destructieve militaire avonturen van de eenentwintigste eeuw blijft.
Tijdens zijn eerste dag sprak de paus tot functionarissen en diplomaten, en betuigde hij spijt voor de ‘dood, vernietiging en verwoesting’ die bijna twintig jaar over Irak werden uitgestort. Hij verklaarde dat hij kwam “als een boeteling, om vergiffenis te vragen aan de hemel en aan mijn broeders en zusters”.
Hoewel hij geen landen of machten bij naam noemde, wees hij als schuldigen op “buitenlandse belangen die geen oog hebben voor de plaatselijke bevolking.”
In de encycliek Fratelli Tutti is hij explicieter: hij wijst op hoe geopolitieke grootmachten en transnationale economische belangen opereren volgens een logica van “verdeel en heers” over zwakkere, armere delen van de wereld, zonder respect voor lokale cultuur, geloof of waarden.
En vorig jaar in Bari, Italië, op een bijeenkomst van bisschoppen over het Midden-Oosten, betreurde Franciscus de wreedheid en zinloosheid van oorlog.
“Oorlog besteedt middelen aan de aanschaf van wapens en militaire macht, en ontneemt die middelen aan essentiële sociale noden zoals steun aan gezinnen, gezondheidszorg en onderwijs,” zei hij.
“Het is waanzin; het is waanzin om huizen, bruggen, fabrieken en ziekenhuizen te vernietigen, mensen te doden en hulpbronnen te vernietigen, in plaats van menselijke en economische relaties op te bouwen. Het is een vorm van dwaasheid waarmee we ons niet mogen verzoenen: oorlog mag nooit als normaal worden beschouwd.”
In die geest organiseerde Franciscus op 6 maart een interreligieuze gebedsdienst nabij de dramatische okerkleurige tempel van Ur. De plaats – de bijbelse geboortegrond van Abraham, de vader van de drie monotheïstische religies – symboliseert een gedeelde cultuur die moderne vijandschappen overstijgt.
Het was een geschikte plek om op te roepen tot eenheid onder gelovigen van verschillende religies: “Vijandigheid, extremisme en geweld komen niet voort uit een religieus hart: ze zijn verraad aan de religie,” zei Franciscus.
In 1985 vroeg paus Johannes Paulus II vergeving voor de koloniale praktijk van slavernij in de Nieuwe Wereld en voor de trans-Atlantische slavenhandel.
Vandaag probeert paus Franciscus het sacrament van verzoening niet toe te passen op historische zonden, maar op hedendaagse problemen: van de afwijzing van vluchtelingen in delen van Europa tot de gevolgen van westerse interventies in het Midden-Oosten.
Hij reisde naar Irak, niet alleen om het volk aan te sporen haat af te wijzen en zich te verenigen over sektarische grenzen heen, maar ook om hen een eenvoudige maar krachtige daad van erkenning te schenken – door de onrechtvaardigheden die hen zijn aangedaan onder ogen te zien.
Dringender dan ooit
Kan de Katholieke Kerk stoppen met telkens opnieuw om vergeving te vragen na het toelaten of mogelijk maken van massale misdadigheid – en in plaats daarvan proberen het bloedvergieten in real time te stoppen? Niet om de handen te wassen in onschuld van de kruisiging, maar om die tegen te houden?
De woorden van Boylan klinken vandaag nog dringender: “De paus moet naar Gaza gaan – onmiddellijk. Ik vind dat de paus de verantwoordelijkheid heeft om te gaan. De paus weet dat God ons verboden heeft te doden. In Gaza wordt op genocidale schaal gedood. De paus moet dat veroordelen, hij moet bij de slachtoffers zijn. Dit is een schending van alle geboden van God. Paus Pius XII had naar een van Hitlers concentratiekampen kunnen gaan – maar paus Pius XII heeft dat niet gedaan.
De paus moet naar het concentratiekamp gaan dat Gaza heet. Ik ben er zeker van dat Israël het heel moeilijk zou vinden om ‘nee’ te zeggen tegen de aanwezigheid van de Heilige Vader in Gaza – en misschien stopt hij het bombarderen en misschien stopt hij het doden. En hij zou daar moeten blijven, niet alleen even op bezoek komen. De Paus moet blijven – we smeken de Paus dat te doen.
En ik heb een boodschap voor alle andere mensen, als je niet de Paus bent, dan vraag ik aan iedereen die belastingen betaalt om te weigeren zelfs maar een deel van hun federale belastingen te betalen, om hun medeplichtigheid te beëindigen.”
Paus Franciscus zei in zijn laatste kerstboodschap afgelopen december: “Gisteren zijn er kinderen gebombardeerd. Kinderen.” Hij zei: “Dit is wreedheid, dit is geen oorlog.” Hij sprak over de Israëlische luchtaanvallen.
Paus Franciscus deed talrijke uitspraken over Israëls aanval op Gaza. Hij noemde die “zeer ernstig en beschamend… We kunnen op geen enkele manier het bombarderen van burgers accepteren. We kunnen niet aanvaarden dat kinderen doodvriezen omdat ziekenhuizen zijn vernietigd of omdat het energienetwerk van een land is geraakt.”
In zijn boek De hoop stelt nooit teleur, gepubliceerd in 2024, citeerde hij deskundigen die zeggen: “Wat er in Gaza gebeurt heeft de kenmerken van een genocide. Er zou onderzocht moeten worden of het voldoet aan de definitie zoals geformuleerd door juristen en internationale instellingen.”
Toen Israëlische scherpschutters twee christelijke vrouwen in Gaza doodschoten, zei de Paus: “Dat is terrorisme.”
Kathy Kelly van World Beyond War meldt: op dagen waarop het bombardement bijzonder hevig was, belde Paus Franciscus tot vijf keer per dag met de Kerk van de Heilige Familie in Gaza om te informeren hoe het met hen ging.
Sam Husseini is een journalist en politiek activist van Palestijns-Jordaanse komaf actief in de VS. Hij is communicatie-directeur bij het Institute for Public Accuracy, een non-profitorganisatie in Washington D.C. die progressieve experts promoot als alternatieve bronnen voor de reguliere media. Je kan journalist Sam Husseini volgen op zijn X-account @samhusseini en op zijn website.
Dit artikel verscheen eerder op de Substack van Sam Husseini.
Noot:
[1] “Laat het woord vlees worden” verwijst naar een vers uit het Evangelie volgens Johannes (Johannes 1:14): “En het Woord is vlees geworden en het heeft onder ons gewoond.”
In de christelijke traditie betekent dit dat God (het Woord) mens werd in de persoon van Jezus Christus. Het drukt de incarnatie uit: het goddelijke dat werkelijkheid wordt in menselijke vorm. In bredere zin roept de uitdrukking op om woorden of idealen om te zetten in daden.
