-Brussel- Langdurige blootstelling aan luchtvervuiling speelt een rol in de ontwikkeling van dementie. Dat heeft een meta-analyse op gegevens van bijna 30 miljoen mensen aan het licht gebracht.
Dementie, zoals de ziekte van Alzheimer, treft op dit moment meer dan 57 miljoen mensen wereldwijd, en tegen 2050 zal dat aantal naar verwachting bijna verdrievoudigen tot 152,8 miljoen. De gevolgen van die ‘vloedgolf’ zijn enorm voor de patiënten, hun familie, zorgverleners en de samenleving als geheel.
Er zijn wel aanwijzingen dat dementie in Europa en Noord-Amerika eerder afneemt. Dat suggereert dat het mogelijk is om het risico op de ziekte op bevolkingsniveau te verminderen. Elders is het beeld echter veel minder rooskleurig.
Luchtvervuiling
Een van de risicofactoren die nog maar vrij recent werd geïdentificeerd, is luchtvervuiling. Verschillende studies wijzen op bepaalde stoffen die het risico op de ontwikkeling van de ziekte zouden versnellen, maar de sterkte van het bewijs en het vermogen om een causaal verband vast te stellen, varieert.
Een team onder leiding van de Universiteit van Cambridge heeft nu een systematische review en meta-analyse van de bestaande wetenschappelijke literatuur gemaakt om dat verband nader te onderzoeken. Hun aanpak bracht studies samen die op zich niet altijd voldoende bewijs opleverden en die mekaar soms zelfs tegenspraken. Maar door alles samen te brengen zijn ze in staat geweest om tot een robuustere algemene conclusies te komen, beschrijven ze in een artikel in The Lancet Planetary Health.
In totaal ging het over 51 studies en data van meer dan 29 miljoen mensen die minstens een jaar lang waren blootgesteld aan luchtvervuiling, vooral in rijke landen in Noord-Amerika, Europa, Azië en Australië.
Fijnstof, NO2 en roet
De onderzoekers vonden een positief en statistisch significant verband tussen drie soorten luchtverontreinigende stoffen en de ontwikkeling van dementie.
Deze stoffen zijn: fijnstof met een diameter van 2,5 micron of minder (PM2,5) dat tot diep in de longen kan doordringen; stikstofdioxide (NO2), een van de belangrijkste verontreinigende stoffen die vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstoffen, en ten slotte roet.
Deze laatste stof is onder andere afkomstig van uitlaatgassen van voertuigen en de verbranding van hout. Fijnstof ontstaat vooral in uitlaatgassen van voertuigen, de industrie en bouw, houtkachels en open haarden, terwijl NO2 met name in dieseluitlaatgassen en industriële processen voorkomt.
Risico
Volgens de onderzoekers kan het risico op dementie met 17 procent toenemen voor elke 10 microgram per kubieke meter (μg/m³) fijnstof. De gemiddelde wegmeting voor fijnstof in het centrum van Londen in 2023 was 10 μg/m³.
Voor elke 10 microgram per kubieke meter NO2 nam het risico met 3 procent toe, ten opzichte van de groep mensen die niet werden blootgesteld aan deze waarden. De gemiddelde NO2-meting langs de weg in het centrum van Londen in 2023 was maar liefst 33 µg/m³.
Voor elke 1 microgram per kubieke meter roet nam het risico met 13 procent toe. In het Verenigd Koninkrijk bedroeg de jaarlijkse gemiddelde roetconcentratie in 2023 gemeten op drie locaties 0,93 μg/m³ (Londen), 1,51 μg/m³ (Birmingham) en 0,65 μg/m³ (Glasgow).
“Ons werk levert verder bewijs dat langdurige blootstelling aan luchtvervuiling buitenshuis een risicofactor is voor het ontstaan van dementie bij voorheen gezonde volwassenen”, zegt Haneen Khreis de hoofdauteur van de studie. “Het aanpakken van luchtvervuiling kan op lange termijn voordelen opleveren op het gebied van gezondheid, maatschappij, klimaat en economie. Het kan de enorme last voor patiënten, families en zorgverleners verminderen en tegelijkertijd de druk op de overbelaste gezondheidszorg verlichten.”
Ontsteking in de hersenen
Experten denken dat luchtvervuiling dementie kan veroorzaken doordat het ontstekingen in de hersenen en oxidatieve stress veroorzaakt. De vervuilende stoffen zouden deze processen in gang zetten door rechtstreeks in de hersenen terecht te komen of via dezelfde mechanismen die ten grondslag liggen aan long- en hart- en vaatziekten.
Luchtvervuiling kan ook vanuit de longen in de bloedsomloop terechtkomen en zich naar cruciale organen verplaatsen, en daar ontstekingen veroorzaken.
Medeauteur Christiaan Bredell van de Universiteit van Cambridge zegt: “Deze bevindingen onderlijnen de noodzaak van een interdisciplinaire aanpak van de preventie van dementie. Het voorkomen van dementie is niet alleen de verantwoordelijkheid van de gezondheidszorg. Deze studie versterkt het argument dat stedenbouw, vervoersbeleid en milieuregelgeving allemaal een belangrijke rol spelen.”