De aanleiding voor het onderzoek was de hoge maatschappelijke kost door psychische aandoeningen en gedrag van mensen dat schadelijk is voor hun gezondheid. Preventie wordt dan vaak genoemd als remedie, want voorkomen is beter dan genezen. Maar waar moet die preventie precies gebeuren, vroegen de onderzoekers zich af?

Uit de resultaten blijkt dat het zeer effectief zou zijn om zich te richten op de groep mensen die slechts 20 procent van de Nederlandse bevolking uitmaken.

Angst, overgewicht, werkuitval

De onderzoekers analyseerden de mentale en fysieke gezondheid alsook de arbeidsproductiviteit van een representatieve groep van ruim zesduizend Nederlanders.

Er werd ook gekeken naar wie kampte met stemmingsstoornissen, angsten, middelenmisbruik, rookgedrag, extreem overgewicht, psychotroop medicatiegebruik (bijvoorbeeld pijnstillers of cannabis), slaapproblemen, werkloosheid en werkuitval.

De wetenschappers onderzochten of er sprake was van mishandeling in de eerste zestien levensjaren en of dit verband hield met de gezondheid. “Uit eerder onderzoek weten we namelijk dat het meemaken van mishandeling in je kindertijd of jeugd een negatieve impact kan hebben op je gezondheid later”, legt hoofdonderzoeker Jana Runze uit.

“Onze studie laat zien dat mentale en gezondheidsproblemen, en verminderde arbeidsproductiviteit, zich concentreren bij 20 procent van de Nederlandse bevolking en daarmee ook de zorgkosten”, concludeert Runze. “In de periode dat wij onze metingen uitvoerden, tussen 2007 en 2018, concentreerde zich bijvoorbeeld 100 procent van het psychotroop medicijngebruik bij 20 procent van de bevolking. En 85 procent van alle sigaretten werden in die periode door slechts 20 procent gerookt.”

Kindermishandeling belangrijke indicator

Naast deze bevindingen zagen de onderzoekers ook een duidelijk verband tussen mentale- en gezondheidsproblemen en mishandeling tijdens de kindertijd.

“Mensen die dit hadden meegemaakt, hadden een significant grotere kans om tot deze 20 procent van de bevolking te horen”, vult co-onderzoeker Geertjan Overbeek aan.

Bovendien kampen mensen in dit segment vaak met meerdere problemen tegelijkertijd. “Van de mensen met slaapproblemen heeft bijvoorbeeld 70 procent ook te kampen met werkuitval en in de periode van onze meting gebruikte iedereen met slaapproblemen ook psychotrope medicatie. Van alle personen die een bepaald probleem hadden, had een ruime meerderheid ook andere problemen”, stelt Runze.

Inzetten op vroege preventie

De onderzoekers hebben een belangrijke boodschap voor beleidsmakers. “We hebben extra aandacht voor preventie nodig die deze groep van mensen, met een sterk verhoogde kans op meerdere problemen, helpt”, stelt Overbeek.

“Bij het screenen van de doelgroep spelen signalen van mogelijke kindermishandeling een belangrijke rol. Dat betekent alert zijn op signalen van misbruik, maar ook op signalen die daarmee samen kunnen hangen, zoals ouderlijke stress, hard of te hard fysiek straffen in de opvoeding, isolatie en een gebrek aan sociale steun. Bovendien moet er ondersteuning zijn voor gezinnen die uitgaat van hun veerkracht, en hun sterke punten.”

“Het is belangrijk om deze preventie vroeg in te zetten”, benadrukt Runze. “De focus ligt nu nog sterk op behandeling als problemen zich voordoen. Maar er valt waarschijnlijk veel meer te winnen bij het voorkomen daarvan. Het kan de samenleving honderden miljoenen euro’s aan zorgkosten per jaar schelen en veel leed van individuen voorkomen.”