Leestijd: 8 minuten

Live-beeldverslag aantreden Mgr. Hendriks 2e Pinksterdag 12:00 aansluitend persconferentie via MariaBode, onderaan dit artikel.

🔊 Lees voor -HAARLEM- (ADN) Zoals eer­der aan­ge­kon­digd was Mgr. Punt van plan op 1 juni 2020, Tweede Pinkster­dag, zijn 25-jarig Bis­schops­jubi­leum te vieren. Het leek hem een mooi en na­tuur­lijk moment om de Bis­schopsstaf dan door te geven aan Mgr. Hendriks, die per 1 januari 2019 al tot Bis­schop-coad­ju­tor was benoemd, en gelei­de­lijk steeds meer taken heeft over­ge­no­men. De Corona­cri­sis heeft de aan­vanke­lijke plan­ning evenwel flink door de war gegooid. Een fees­te­lij­ke jubileum-/ afscheids-/ over­drachts­vie­ring met geno­dig­den en receptie, is nu uite­raard niet meer moge­lijk, en zal het waar­schijn­lijk ook nog geruime tijd niet zijn.

Beide Bis­schop­pen hebben nu besloten om de vie­ring op 1 juni a.s. toch door te laten gaan in een wat sober­der set­ting, en het receptie­mo­ment uit te stellen tot de jaar­lijkse nieuw­jaars­re­cep­tie, begin januari 2021. Ook de nieuwe ‘Leger­bis­schop’ zal aanwe­zig zijn.

Een zware klus

Het aantal gelovigen slinkt, steeds meer kerkgebouwen moeten worden gesloten en het imago van de Katholieke Kerk zit ook al niet mee. Het is bijna een ‘mission-impossible’ waaraan Jan Hendriks begint. Vanaf 1 juni is hij de nieuwe Bisschop van het Bisdom Haarlem-Amsterdam. Zijn streven zo zegt hij in de media: contact zoeken met de basis. „Het Bisdom mag geen verre vijand zijn.” Hij strijdt voor het milieu en een ruim asielbeleid. En nee, hij gooit de kerkdeur niet dicht voor wie homo of gescheiden is. „God is liefde voor iedereen.”

De nieuwe Bisschop woont in de statige pastorie bij de Koepelkathedraal in Haarlem. Hij heeft duidelijk zin in zijn nieuwe taak. Lastige onderwerpen schuwt hij niet.

Tuinderszoon

Jan Hendriks groeide op in Leidschendam als oudste van een gezin met vier jongere zussen. Zijn vader had een tuindersbedrijf. Vanzelfsprekend werd zoon Jan misdienaar. „In het dorp was ik een beetje een buitenbeentje omdat ik op de lagere school al de roeping voelde om Priester te worden. Daarom ging ik als jongen van twaalf jaar al naar het kleinseminarie in Noordwijkerhout.” „Toch heb ik in mijn puberjaren wel getwijfeld aan mijn toekomst als Priester.” Maar uitgerekend de boeken van atheïst W.F. Hermans maakten hem nog zekerder van zijn toekomst als Priester. „Als overtuigd atheïst ging Hermans uit van het slechte van de mensen en de zinloosheid van het leven. Zijn schrijfstijl vond ik prachtig, maar ik besefte dat zijn visie op de wereld haaks stond op de mijne. Zó leeg kon het toch niet zijn? Mijn uitgangspunt is dat de mens goed is en dat we een opdracht hebben, hier op aarde. Toen dat tot me doordrong, was dat een impuls voor mijn roeping als Priester. Daarna heb ik nooit meer getwijfeld.”

Hoewel hij jaren in Rome studeerde en veel les gaf, ziet hij zijn tijd als Parochiepriester als de basis van zijn werk. „Vooral van de huisbezoeken heb ik veel geleerd. Zit je bij iemand thuis, kom je letterlijk en figuurlijk dichtbij. Dan merk je dat er heel veel eenzaamheid is, vooral onder ouderen. Tegen Priesters die twijfelen over hun werk zeg ik daarom altijd: ga op huisbezoek, dan kom je tot andere inzichten en dan weet je weer hoe hard je nodig bent.”

„Ik wil nadrukkelijk contact zoeken met de mensen aan de basis. Daarom ga ik iedere week naar een Parochie. Ook om het contact met de vrijwilligers en de kerkgangers te vergroten. Want mijn doel is om de saamhorigheid te bevorderen: de afstand tussen Haarlem en de basis moet worden verkleind, het Bisdom mag geen verre vijand zijn.”

Steeds minder inkomsten en afnemend kerkbezoek leidden de afgelopen jaren tot het sluiten van tientallen Parochiekerken. Er zullen er nog wel een aantal volgen, waarbij de Bisschop als eindverantwoordelijke dan de knoop moet doorhakken. Hoe leg je een trouwe kerkganger uit dat de kerk waar hij al jaren komt dicht moet? En dat de plek waar hij is gedoopt, getrouwd en waar hij zijn familie heeft begraven, wordt gesloopt? En dat de gelovige voortaan naar een kerk in een ander dorp moet? „Dat is heel moeilijk. Maar het is onvermijdelijk.”

Kerken samenvoegen geeft ook weer nieuwe kansen. In de praktijk blijkt dat koren vaak weer opleven als ze samengaan. En ook op andere gebieden zijn er opeens weer nieuwe mogelijkheden, als je het in een groter verband doet. In de praktijk blijkt vaak dat mensen al gauw hun plek weer vinden in een samengevoegde Parochie.”

Het imago van de kerk is niet best, mede door de misbruikschandalen. Hoe denkt hij het vertrouwen terug te winnen? „Allereerst vertellen dat het heel triest is dat het is gebeurd. Begrijpelijk dat mensen zeggen: zij preken het één en zij doen het ander. Daarom namen wij maatregelen om herhaling te voorkomen. Bijvoorbeeld door een zorgvuldige selectie van nieuwe Priesterkandidaten en door streng toezicht en door het instellen van een gedragscode en een klachtencommissie.”

Hoewel het celibaat niets met het misbruik te maken heeft willen veel Parochianen er van af, de Bisschop ook ? „Nee, ik zie dat anders. Misbruik vindt nog steeds het meest plaats binnen gezinnen. En het celibaat is onmisbaar bij het vervullen van je Priesterschap. Het is niet makkelijk om af te zien van een relatie en seksualiteit, want dat zijn belangrijke bestanddelen van het leven. Maar juist door het celibaat kunnen Priesters als ik hun leven geven aan hun taak.

Homo’s en gescheidenen

Wie Katholieke kerk zegt, komt al gauw uit bij de homofiele medemens, ook hier liggen de zenuwen blank net als bij de gescheidenen want zij worden uitgesloten. „Ik vind het heel jammer dat die groepen zich afgeserveerd voelen door de kerk. Dat mag ook niet de bedoeling zijn.” . Zichtbaar zijn in ons land de verschillen tussen Bisdommen en Rome.  „Ja, dit wil ik heel precies formuleren. Kijk, de kerk heeft een bepaalde visie op homo-seksualiteit en huwelijkstrouw, maar wij mogen niemand uitsluiten. Je kunt iemand die zijn personeel uitbuit of fraudeert niet in zijn keurige pak op de eerste kerkbank laten zitten en iemand die het in de liefde anders doet dan anderen, de deur wijzen. Begrip voor de ander is het fundament van Christen zijn. Iedereen mag zelf verantwoording afleggen naar boven. Ik ga niet stigmatiseren. God is liefde voor iedereen, dus iedereen mag bij de kerk horen.”

Kerk-zijn is voor Hendriks meer dan gebouwen en regels. „Als Christen vind ik dat je de betekenis van het geloof ook in de praktijk moet brengen.” Daarom liep hij vorig jaar mee in de klimaatmars en demonstreerde hij vorige week nog in Haarlem om aandacht te vragen voor kinderen in vluchtelingenkampen. „Kerk is voor mij ook naastenliefde. Dus sta je klaar voor mensen in nood, voor daklozen, asielzoekers en de voedselbanken.” Kerk-zijn is er zijn voor elkaar, onderstreept hij. „De kracht van de kerkgemeenschappen komt vooral tot zijn recht als mensen een dierbare verliezen of kampen met ziek en zeer. Dan zie je de onderlinge band. Die toegestoken hand en dat luisterende oor zijn van grote betekenis.”

Sparren en chillen

Op de vraag hoe hij de kerk weer vitaal wil maken zegt hij: „Wij zijn begonnen met familiedagen, waarbij gezinnen een gezellige zondag met elkaar doorbrengen, met een eucharistieviering, catechese, een gezamenlijke maaltijd, lezingen en groepsgesprekken. Daar gaat het erom om samen te sparren en te chillen. Ook geven wij cursussen aan Parochiebesturen waarbij ze tips krijgen om hun kerkgemeenschap te verlevendigen. En er is nóg iets nieuws: we zijn begonnen met Kathedraal-TV. Mede door Corona trekken de kerkdiensten daar op zondag duizenden kijkers.”

„Door de Corona-crisis hebben wij geleerd dat wij niet alles in eigen hand hebben. Veel mensen zien het leven als een proces waarin je alles zelf kunt bepalen. Haastig rennen ze door het bestaan. Ik vind dat ze zichzelf daarmee tekort doen want zo ga je voorbij aan de waarde van het leven. Dan zie je over het hoofd dat het een cadeau is, waarbij je je talenten, de gezondheid alleen maar hebt gekregen. Door deze Corona-uitbraak heeft de snelweg waarop wij zaten plaats gemaakt voor een smal wandelpad, waardoor wij veel meer zien van de omgeving en de mensen om ons heen. Begrijp mij goed: ik zeg niet dat ik blij ben met Corona. Maar door dat andere tempo is er meer tijd voor reflectie. En dat maakt het leven wel waardevoller.”

Hij gaat iedere week op bezoek bij zijn moeder, in een verpleeghuis te Leidschendam. „Dan zwaai ik naar haar, door het raam en praten wij via de telefoon. Op die momenten zie je maar weer eens hoe kwetsbaar het leven is.”

Juist in Coronatijd kan hij als Bisschop de kerk uitdragen, realiseert hij zich. „Wij bidden voor de slachtoffers en hun families. En wij hebben de Parochies gevraagd om extra steun te bieden aan de voedselbanken en daklozen.” Dat is hard nodig, signaleerde hij bij zijn dagelijkse wandeling door Haarlem. „Nu er minder mensen op straat lopen, krijgen daklozen aanmerkelijk minder van voorbijgangers.”

 „Een priester kan niet alleen zeggen wat de mensen prettig vinden om te horen, hij kan niet met elke mode meegaan, niet meewaaien met elke wind. Hij moet de tegendraadse boodschap van het Evangelie verkondigen.”

 

Na zijn propedeuse te hebben gedaan aan de Katholieke Theologische Hogeschool te Amsterdam vervolgde hij zijn priesteropleiding aan het groot seminarie Rolduc te kerkrade. Hij werd op 24 maart 1979 tot diaken en op 29 september 1979 door Bisschop Ad Simonis tot priester gewijd. Hij was enige tijd Kapelaan in ‘s-Gravenhage en vertrok daarna naar Rome, waar hij aan de Pauselijke Universiteit Gregoriana canoniek recht studeerde. In 1983 haalde hij daarin het licentiaat en in 1986 werd hij summa cum laude doctor.

In de jaren na zijn promotie doceerde Hendriks aan verschillende priesteropleidingen. Vanaf 1998 tot 2011 was hij rector van de priesteropleiding in Vogelenzang Eerst gevestigd in Casa Carmeli. Vanaf 2006 in voormalig Graalhuis ‘de Tiltenberg’. Ook doceerde hij van 2001 – 2011 aan de Fontyshogeschool in Amsterdam en Utrecht.

Daarnaast was hij rechter bij de kerkelijke rechtbank van het Bisdom Roermond en het Bisdom Haarlem en tevens Pastoor in onder andere Haastrecht en Duivendrecht.

In 2001 werd Hendriks lid van het Kathedraal kapittel en het consultorencollege van het Bisdom Haarlem-Amsterdam. In 2003 werd hij tot consultor van de Congregatie voor de Clerus benoemd. In 2005 benoemde Paus Benedictus XVI hem tot Kapelaan van zijne Heiligheid.

Op 25 oktober 2011 werd Hendriks benoemd tot Hulpbisschop van het Bisdom Haarlem-Amsterdam. Als wapenspreuk koos hij Quodcumque dixerit vobis, facite (“Doe maar wat Hij u zeggen zal”, Joh. 2,5). Door de benoeming werd hij Titulair-Bisschop van Arsacal in Algerije. Op 10 december 2011 vond de Bisschopswijding plaats in de int-Vituskerk te Hilversum. De eerst wijdende Bisschop was Jos Punt; de medeconsecratoren waren Jan van Burgsteden en Hans van den Hende. Daarbij heeft hij ook het jongerenwerk van zijn voorganger overgenomen. Vanaf 1 januari 2012 heeft hij in het Bisdombestuur de functie van Vicaris-generaal.

Binnen de Bisschoppenconferentie is hij Bisschop-referent voor het onderwijs. Als zodanig onderhoudt hij het contact met het Katholiek onderwijs en de organisaties die zich met Katholiek onderwijs bezig houden, vraagt aandacht voor de identiteit ervan en komt hij op voor de belangen ervan. Een en ander gebeurt binnen de Nederlandse Katholieke Schoolraad (NKSR).

Op 30 september 2017 werd Hendriks benoemd tot lid van de Hoogste rechtbank van de Apostolische Signatuur, de hoogste rechtbank van de Katholieke Kerk. Toch vindt hij nog tijd om te doceren, bijvoorbeeld aan het Sint Bonifatius Instituut.

In 2018 werd hij door de Congregatie voor de religieuzen in Rome tot Apostolisch visitator van het Monasterium in het Belgische Halle en in 2019 tot Apostolisch visitator van de Broeders van Liefde in België benoemd.

Hendriks werd op 22 december 2018 benoemd tot Bisscop-coadjutor van Haarlem-Amsterdam.

Vanaf 24 juni 2019 volgde hij als administrator Pierre Valkering op, die per die datum als Pastoor van de parochie O.L.V. van de Vrede (de Vredeskerk) in Amsterdam ontslagen was. Valkering had in het voorjaar van dat jaar tijdens zijn 25-jarig priesterfeest in de viering het eerste exemplaar van een biografisch en naar zou blijken geruchtmakend boek overhandigd aan Boris Dittrich , waarin hij met name beschrijft hoe hij omgegaan was met zijn homoseksualiteit (en dus met zijn celibaatsgelofte) in die jaren.

Kerkelijke bewegingen

Bisschop Jan Hendriks is een regelmatige gast bij enkele zogeheten lekenbewegingen in het Bisdom, die de tweede helft van de vorige eeuw in de katholieke kerk ontstaan zijn: o.a. San’Egidio, die in Amsterdam zijn Nederlandse centrum heeft in het Mozeshuis en de Mozes en Aäronkerk, en het Neocatechumenaat. Deze laatste beweging heeft een centrum met Priesteropleiding in Nieuwe Niedorp, ook in het Bisdom.

Wapen

Het wapen dat hij als Bisschop voert bevat naast tweemaal het Bisdomwapen, de Eucharistie, gesymboliseerd door een stralende zon, de lelie als symbool van Maria en in het centrum de Adelaar, symbool van Sint Jan de Evangelist, de Patroonheilige van de Bisschop.

Aantreden

Op maandag 1 juni, Tweede Pinksterdag is de ‘wisseling van de wacht ‘ en zal Mgr. Hendriks de huidige Bisschop Jos Punt opvolgen. De plechtige viering kunt U onderstaand volgen vanaf 12:00 uur. Aansluitend wordt dan de persconferentie uitgezonden om 15:00 uur De beelden van beide gebeurtenissen zijn te zien op MariaBode, hieronder, klik op afspelen.