Elk jaar verlaten honderdduizenden kinderen en jongeren en duizenden leerkrachten het onderwijs in Venezuela. Wie wel nog naar school gaat, doet dat vaak amper twee tot drie dagen per week. De cijfers tonen de erbarmelijke staat van het onderwijs aan in het land.

“Waarom zou ik naar school moeten, om vervolgens werkloos te worden?”, vraagt Edgar (19) zich af. Samen met zijn broer Ernesto (18) werkt hij al drie jaar in plaats van naar school te gaan: de jongeren verdienen wat geld door te tuinieren in huizen in het zuidoosten van hoofdstad Caracas.

De ngo Con La Escuela (Samen met de school) deed eerder dit jaar een studie naar schoolverlaters in zeven staten in Venezuela, waaronder de vijf meest bevolkte regio’s. Daaruit bleek dat 22 procent van de studenten spijbelt om hun ouders te helpen. Bij de groep 15- tot 17-jarige meisjes spijbelt maar liefst 45 procent. Van de kinderen tussen drie en vijf gaat slechts de helft naar school.

Ruim een miljoen schoolverlaters

Rita Castillo werkt in een school in La Pomona, een sloppenwijk in het gure Maracaibo in het westen van Venezuela. Zij getuigt hoe er dagenlang “geen stromend water” was. “En de elektriciteit viel constant uit, waardoor het onmogelijk was om de ventilatoren aan te zetten.”

In haar school zijn tellen de klassen zo’n 17 tot 25 leerlingen. Op maandag- en dinsdagvoormiddag komen kinderen van de eerste drie leerjaren van de lagere school naar school, op woensdag en donderdag zijn die van het vierde, vijfde en zesde leerjaar aan de beurt. Op vrijdag kan iedereen komen die een van de vorige lesdagen gemist heeft. In de namiddag zijn de middelbare scholieren aan de beurt, wanneer de hitte niet te harden is.

Op deze manier kiezen steeds meer kinderen en jongeren ervoor niet langer naar school te gaan. In de drie jaren voor 2021 ging het om 1,2 miljoen schoolverlaters. In het schooljaar 2021-2022 kwamen daar nog eens 190.000 schoolverlaters bij. Voor het huidige schooljaar moeten de schattingen nog binnenkomen, maar er lijkt geen kentering in zicht.

25 dollar per maand

“Het aantal schoolverlaters is ook bijzonder hoog in middelbare scholen in Caracas”, stelt wiskundeleraar Lucilla Zambrano. Zij werkt in publieke scholen in het dichtbevolkte westen van de hoofdstad. “Studenten die wel naar school gaan, kunnen overgaan zonder pakweg een les fysica of chemie. Zo slecht staat het lerarenkorps ervoor.”

De overheid vraagt nu aan gepensioneerde leerkrachten om opnieuw aan de slag te gaan. “Waar wie ziet dat zitten, als ze daar hoogstens 25 dollar per maand voor krijgen?”, vraagt Isabel Labrador, die al met pensioen is. Ter vergelijking: eten voor één maand kost momenteel 526 dollar, rekende de Federatie van Venezolaanse Leerkrachten uit.

Leerkrachten zijn begin 2023 op straat gekomen om onbetaalde salarissen op te eisen. Maar deze maand sluiten scholen de deuren en hun eisen zijn nog niet ingewilligd.

Het Venezolaanse schoolsysteem wordt vandaag gekenmerkt door “ridicuul” lage vergoedingen, een groot aantal schoolverlaters, slechte infrastructuur en een serieuze leerachterstand bij wie wel nog naar school blijft gaan.

“Dit zijn niet de gevolgen van de covid-19-crisis”, wil onderwijsexpert Luisa Pernalete van het Instituut Fe y Alegría benadrukken. “Dit zijn de gevolgen van een diepe humanitaire crisis die al langer dan vandaag woedt.”

Liever migreren dan lesgeven

Minister van Onderwijs Yelitze Santaella benadrukt dat momenteel 7,7 miljoen kinderen en jongeren ingeschreven staan op school op een bevolking van om en bij de 30 miljoen inwoners – volgens de nationale statistieken heeft Venezuela 33,7 miljoen inwoners, universitaire studies schatten het eerder op 28,7 miljoen inwoners.

Het verschil in deze statistieken kan te wijten zijn aan de massale migratie in de voorbije tien jaar. Volgens de Verenigde Naties verlieten ruim 7 miljoen Venezolanen het land. Het Venezolaanse bnp kromp met vier vijfde tussen 2013 en 2021. De aantrekkelijkheid van migratie speelt een rol in het gebrek aan leerlingen en leerkrachten.

In de drie jaar voor 2021 gaven 166.000 leerkrachten er de brui aan, een kwart van het totale lerarenkorps. Dat blijkt uit een studie van de hoog aangeschreven privé-universiteit Andrés Bello (UCAB). De ngo Con La Escuela schat dat minstens 40 procent van hen gemigreerd is naar andere landen.

Dramatische cijfers over infrastructuur

Lagere school is gratis en verplicht in Venezuela. Officiële cijfers stellen dat er 29.400 scholen zijn in het land, waarvan 24.400 publieke instellingen. De publieke scholen rekenen op 6,4 miljoen studenten en 542.000 leerkrachten. In de 5000 private instellingen kunnen 1,2 miljoen studenten en 121.000 leerkrachten terecht.

Uit onderzoek van UCAB blijkt dat een deel van de scholen uit die officiële cijfers enkel nog op papier bestaan. “We hebben veldwerk gedaan met de lijst van de scholen in de hand”, zegt Eduardo Cantera, directeur van het centrum voor Educatieve Innovatie bij UCAB. “Daar vonden we ‘spookscholen’, scholen die niet meer bestaan. Meer dan vier muren zagen we er niet.”

Volgens cijfers van UCAB en Con La Escuela beschikt amper 15 procent van de publieke scholen over een internetverbinding. 69 procent van de scholen kampt met acute stroomtekorten, 45 procent kampt met een gebrek aan stromend water. Eerste hulp is er niet in 93 procent van de scholen, een labo voor de chemieles in 79 procent evenmin. Ruimte voor theater en muziek is er slechts in 15 procent van de scholen.

Op basis van een enquête die Con La Escuela afnam in 79 scholen, verspreid over zeven provincies, blijkt dat 52 procent van de sanitaire voorzieningen in slechte staat zijn. Ruim een derde van de scholen heeft niet genoeg toiletten, twee procent van de scholen hebben er zelfs geen.

Een vijfde van de lessen is opgeschort door schade aan sanitaire voorzieningen. Een op de drie scholen heet geen riolering.

“Water is de voornaamste reden waarom lessen in Venezuela opgeschort worden”, geeft onderwijsexpert Pernalete nog mee. “Lesgeven zonder elektriciteit kan nog, maar zonder water is moeilijker. Als de watervoorziening in de hele gemeenschap of het hele dorp plat ligt, vatten leerkrachten het werk niet aan. In zo’n gevallen staan ook de ouders zelf weigerachtig tegenover hun kinderen naar school sturen.”