Onzichtbaar gif: Kwik van goudwinning vervuilt Afrikaans voedsel

De goudprijs is sinds het begin van deze eeuw meer dan vertienvoudigd, en dat jaagt een snelle uitbreiding aan van ongereguleerde mijnbouw in veel Afrikaanse landen. Maar die uitbreiding heeft ernstige gevolgen voor de voedselzekerheid en de volksgezondheid.

Onderzoekers uit Canada en Nigeria hebben de impact van een van de mijnen onderzocht op een nabijgelegen boerengemeenschap in Nigeria. Ze vergeleken gewassen van een veld op 500 meter van de mijn met die op velden 8 kilometer verderop. De kwikconcentraties in bladeren en granen bleken tien tot vijftig keer hoger op de boerderij dichter bij de mijnbouwlocatie.

Vervuiling via fotosynthese

Opvallend feit is dat de kwikvervuiling van het voedsel niet via het water en de bodem verloopt, maar via de lucht. Het meeste kwik in de plantenweefsels blijkt uit de atmosfeer te komen en wordt via de bladeren opgenomen tijdens de fotosynthese.

De opname van kwik via planten is in zekere zin goed nieuws voor de volksgezondheid, zeggen de onderzoekers, want zo wordt de kwikvervuiling in de atmosfeer alvast verlaagd. Maar het is natuurlijk wel een probleem als dat door voedselgewassen gebeurt.

Uit het onderzoek blijkt nog dat de bladeren van planten de hoogste concentraties bevatten. De eetbare delen van de planten, zoals cassavewortels of maïskorrels, hebben lagere concentraties, maar vertonen nog altijd aanzienlijke verontreiniging.

Neurotoxine

Kwik, dat wordt gebruikt om goud uit ruw erts te winnen, is een krachtig neurotoxine. Langdurige blootstelling, zelfs in lage concentraties, kan het zenuwstelsel beschadigen, de cognitieve ontwikkeling van kinderen aantasten en ernstige cardiovasculaire en reproductieve problemen veroorzaken.

Door het frequente gebruik ervan in ambachtelijke en kleinschalige mijnbouwactiviteiten lopen kwetsbare bevolkingsgroepen in arme plattelandsgebieden een hoger risico. Ongereguleerde mijnbouw is nu wereldwijd de grootste bron van kwikvervuiling, aldus het VN-Milieuprogramma.

De studie in het tijdschrift Biogeosciences van de European Geosciences Union (EGU), is uitgevoerd door een internationaal team van wetenschappers onder leiding van de Queens University en de Universiteit van Lagos.