“Wij allen zijn aan het Sociale Media Regime onderworpen”
Door Paula Konersmann
Trouwdag, eerste schooldag, Communie: Het vieren van bijzondere dagen kent heden-ten-dage geen grenzen meer. Families raken in de stress, zeker als dergelijke gebeurtenissen ook nog eens gefotografeerd en online gezet worden, zegt de communicatiedeskundige Bianca Kellner-Zotz. Paula Konersmann vraagt haar waarom steeds meer mensen onder deze druk bezwijken en hoe een alternatief er uit zou kunnen zien.
Mevrouw Kellner-Zotz, Uw boek is getiteld “Het aandachtsregime”. Wat is dat?
Kellner-Zotz: De grondgedachte is, dat de massamedia een eigen logica najagen, die gebaseerd is op aandachtsmaximalisatie. Wat komt er op tv? Dat, wat veel aandacht trekt, schandalen verbonden met glamourfiguren. Deze logica is tegenwoordig in vele andere sectoren van onze samenleving als een infectie binnengedrongen. Wij zijn allemaal aan dit regime onderworpen, als wij willen, dat ons leven openlijk, en plein public plaats heeft.
Waarom willen wij dat dan?
Kellner-Zotz: Omdat de media ons leren, dat aandacht waardevol is. De meeste kinderen willen heden-ten-dage geen timmerman of verpleegster meer worden, maar YouTube-Ster. Mediale aandacht is een vorm van beloning en die wordt ons ‘toegeworpen’ door diensten als WhatsApp, Facebook e.a.. Voortdurend worden wij ‘gebombardeerd’met info en plaatjes over leuke dingen die je kunt doen, bijvoorbeeld in het weekeinde. De doorsnee mens wenst zich, dat anderen hem of haar als actief, modern en buitengewoon waarnemen. Deze wens is niet nieuw, maar heeft door de media een andere dimensie gekregen.
Belangrijke aanjagers waren de invoering van de commerciële omroepen eind jaren 1980 en de zegetocht van het internet.
Kan de eenling zich hieraan onttrekken?
Kellner-Zotz: Dat wordt met de dag moeilijker. Als je tegenwoordig bijvoorbeeld niet in een ouderengroepschat zit, kijkt men U scheef aan en hoor je opmerkingen als: Die is nog van gisteren en ouderwets, die begrijpt niet hoe belangrijk dit is. Velen hebben niet eens door, hoe zeer hen dat stresst en hoe veel tijd zij er mee verdoen. En de meesten willen niets missen, zeker niet, als het iets is dat belangrijk kan zijn voor hun kind.
Thema-huwelijken en extreme schoolfeesten schijnen daartoe te behoren.
Kellner-Zotz: Waarom vinden wij een thema-huwelijk mooier dan een feestzaal om de hoek? Omdat ons geleerd is dat uit de band springen aandacht geeft. Ook het Communiefeest moet tegenwoordig een thema hebben, en of de Pastoor de gebeden en liederen daar maar even op aan wil passen. Vroeger zaten de Communicantjes in de Kerkbank met de rug naar de andere Parochianen. Heden-ten-dage worden zij om het Altaar gedrapeerd, om op die manier mooie fotomotiefjes te krijgen. Wij moeten doorlopend voor ons en de anderen documenteren, hoe gelukkig wij wel niet zijn. Daartoe hoort ook het, tot vervelends toe, fotograferen in de Kerk tijdens een viering: Als ik anderen op sociale media geen foto’s kan laten zien, is er toch iets fout gegaan?
Doorlopend zaken kijken en vergelijken op sociale media maken niet gelukkig?
Kellner-Zotz: Vele studies tonen aan, dat mensen, die heel actief zijn op socialen netwerken, ongelukkiger zijn: “Nu zijn de buren alweer naar Thailand gevlogen, mijn collega heeft een prachtige taart gebakken voor haar dochter – en mij lukt dat niet.” Dit soort vergelijkingen is toxisch.
Welke groepen staan bijzonder onder druk?
Kellner-Zotz: In mijn studie kom ik tot de conclusie, dat in het systeem familie in eerste aanleg de moeder bezwijkt. Moeders moeten alles doen: werken, kinderen krijgen, op school en in verenigingen hun bijdrage leveren enz. Waardering krijgen echter alleen degenen, die een grote carrière maken. Een foto van een prachtige verjaardagstaart werkt dan als een uitlaatklep.
Waar komt deze vorm van zelfonderschatting vandaan?
Kellner-Zotz: Onze samenleving honoreert zichtbare prestaties en activiteit. Wie geen ‘drukke’ agenda heeft – en hier telt alleen een topfunctie en dure vrije-tijds-bestedingen – die krijgt geen erkenning. Dat tonen de rolmodellen aan, zoals wij ze steeds weer in de reclame zien: De vrouwen in de clips zijn slank en knap. Zij hebben een goedbetaalde baan en de dagelijkse huishouding is ‘een fluitje van een cent’. Natuurlijk koken zij voor hun kinderen een gezonde maaltijd, elke dag weer. Deze ideale wereld kan echter niemand maken, maar heel veel vrouwen proberen het wel, ook al raken zij hierdoor zwaar in de stress.
Ligt in deze zoektocht een kans voor de Kerken?
Kellner-Zotz: Jazeker – en er is niets op tegen, dat in mooie verhalen te verpakken. Ook de Bijbel heeft vele mooie verhalen. Maar met moet ophouden, aandacht te willen creëren, die anderen veel beter beheren. Een omroep of een pretpark met een professionele PR-afdeling zal altijd een hipper evenement bedenken dan de Kerk. Thema’s als (gratis)gadgets brengen geen mensen in de Kerk, maar het samen zingen van liederen of het samen bidden van het Onze Vader wel. Maar bovenal omdat religie antwoorden kan aanreiken.
Gaat U uit van een omwenteling in het denken?
Kellner-Zotz: Dan ben ik zeer sceptisch. Ik zie steeds weer nieuwe hypes. Kinderverjaardagen die gehouden worden in indoor-speeltuinen of een ponykamp zijn al bijna standaard. De nieuwste ‘gekkigheid’ die wij sinds kort kennen zijn de zogenaamde Baby-Shower-Partys, als de vrouw zwanger is. Over het algemeen neemt de ‘Eventisering´ alleen maar toe.
En dat betekent?
Kellner-Zotz: Wij gaan voorbij aan het wezenlijke, razen van hoogtepunt naar hoogtepunt, wij willen steeds meer, hoe gekker hoe beter. Natuurlijk hoeven wij de klok niet eeuwen terug te draaien: Het is natuurlijk best leuk, de ver weg wonende grootouders af en toe een foto van hun kleinkind te sturen. Maar ik kan geen enkele reden bedenken waarom zo’n foto of een foto van een zelfgebakken taart zo nodig op Facebook moet staan.
Bij de moeders en hun gezinnen aangekomen. Welk advies geeft U ze?
Kellner-Zotz: Om je een echt fijn gezin te voelen, heb je helemaal geen thema-verjaardagsfeesten nodig. Wat voor een gezin belangrijk is, is de tijd gemeenschappelijk doorbrengen. Dat is een echt goede investering, als je samen naar de Kerk gaat op zondag, samen spelletjes spelen – een keer niet naar de dierentuin, pretpark of zwembad. Een start zou kunnen zijn: Wij blijven een keertje lekker thuis.
Foto: PB-Sati Atiwary Bron: Paula Konersmann-KNA
