-Vaticaanstad- Al maanden werd met spanning uitgekeken naar een eerste interview met de nieuwe Paus. Paus Leo XIV sprak zich in de afgelopen dagen in een lang interview uit over belangrijke kwesties in kerk en politiek, maar steeds met een reserve, waardoor zijn uitspraken niet tot ieders bevrediging leiden, maar ook niet tot fel verzet, kleine uitzonderingen daargelaten. Zijn uitspraken, die donderdag werden gepubliceerd, halen wereldwijd de krantenkoppen – en zorgen voor teleurstelling onder hervormingsgezinde katholieken. Anderzijds is er veel onduidelijkheid bij hen die helemaal niet op hervormingen zitten te wachten.
In twee lange gesprekken met de Amerikaanse journaliste Elise Ann Allen van de website ‘Crux’ schetste de Paus kort een soort programma voor zijn pontificaat, waarmee hij een einde maakte aan maandenlange speculaties over zijn kerkelijk beleid. Hij beantwoordt de vraag of de hervormingsfase onder hem zal voortduren als volgt: in plaats van de door Paus Franciscus geïnitieerde doorbraken voort te zetten, wil hij “voorlopig” niets veranderen aan de dogmatische en morele leer van de kerk. In plaats daarvan wil hij de flinke polarisatie binnen de kerk helen en overwinnen door middel van diepgaande debatten.
‘Hete herfst’
Het Italiaanse dagblad “Il Messaggero”, die zelfs in het Vaticaan veel gelezen wordt, voorspelt aanzienlijke nieuwe spanningen en koppen: “Het wordt een hete herfst voor Leo XIV. De wapenstilstand tussen conservatieven en progressieven is voorbij.” Ook de officiële Vaticaanse krant “Osservatore Romano” wijdde een coverartikel aan het interview, zij het onder de verzoenende kop: “Een uitweg vinden uit de polarisatie en bruggen bouwen.”
Het feit dat de Paus een commercieel Amerikaans nieuwsportaal koos in plaats van zijn eigen media voor een interview dat in wezen zijn regeringsprogramma schetste, wekte zelfs binnen het Vaticaan verbazing. Blijkbaar zocht hij een tegenhanger voor zijn programmatische uitspraken, waarvan hij de “mores” goed kent. Hij wilde er kennelijk voor zorgen dat zijn uitspraken zonder verdraaiing werden ontvangen.
De druk tot hervorming zijn belangrijk voor hem, vooral omdat Leo XIV niet wil worden gezien als een Paus van nieuwe dogmatische bepalingen en denkverboden. Op verschillende punten in het gesprek benadrukt hij dat zijn beoordelingen “momenteel” of “in de nabije toekomst” van toepassing zijn. Maar hij wil dat debatten worden gevoerd zonder de druk van de verwachting van verdere hervormingen die zich onder zijn voorganger Franciscus had opgebouwd.
Vrouwenkwestie en LGBTQ
Zijn gedachten over de “vrouwenkwestie” in de kerk zijn typerend wanneer hij zegt: “Ik denk dat dit een probleem zal blijven. (Echter) ik ben op dit moment niet van plan de leer van de kerk over deze kwestie te veranderen. (…) Ik ben zeker bereid om naar mensen te blijven luisteren.
De Paus neemt een scherper standpunt in, in de controverse over de seksuele leer van de kerk. Hoewel hij de gastvrije benadering van zijn voorganger herhaalt om iedereen, ongeacht hun seksuele geaardheid of identiteit, in de kerk te verwelkomen, is hij de eerste Paus die de term “LGBTQ” nadrukkelijk gebruikt. Toch bevestigt hij in één adem duidelijk het “traditionele gezin” als de basis van de samenleving. Hij verwerpt expliciet de kerkelijke inzegeningsceremonies voor paren van hetzelfde geslacht hetgeen in Duitstalige landen bij velen de wenkbrauwen deed fronsen.
De aankondigingen vanuit Rome komen vlak voor het seizoen van de “plenaire najaarsvergaderingen” van nationale bisschoppenconferenties wereldwijd. Een van de eerste die bijeenkomt, is de Duitse bisschoppenconferentie in Fulda volgende week, terwijl de Amerikaanse bisschoppen in november in Baltimore bijeenkomen. De recente uitlatingen van de Paus zullen wereldwijd in de bisschoppenconferenties vragen opwerpen. Zoals het er nu naar uitziet zullen standpunten verharden, zeker in Duitsland waar men snakt naar hervormingen. Hoe anders is dat in Afrika, waar het begrip hervormen niet lijkt voor te komen in het vocabulaire.
Met Oekraïne en Gaza kent de wereld een ongekende spanning, daar komt nu ook nog een schismatieke dreiging in het Vaticaan bij. God, sta ons en Leo bij.
