-Vaticaanstad- Vrede, gerechtigheid, menselijkheid: Paus Leo XIV heeft in de afgelopen dagen de eerste accenten gezet voor zijn Pontificaat. Maar als het gaat om ‘hete hangijzers’ als misbruik, vrouwenwijding, de rol van leken en homoseksualiteit, moet er nog veel duidelijkheid komen.
Sinds 8 mei 2025 staat de rooms-katholieke kerk onder een nieuwe leiding: Paus Leo XIV heeft het hoogste ambt op zich genomen. Veel van zijn concrete standpunten zijn nog niet in detail bekend: officiële leerbrieven of fundamentele toespraken over specifieke onderwerpen wachten nog op publicatie.
Maar op basis van eerste uitspraken en biografische sporen kunnen wij conclusies trekken over de richting die de nieuwe Paus op zal gaan.
Wijding van vrouwen: kritische tonen in plaats van een helder perspectief
Leo XIV heeft zich in zijn officiële hoedanigheid als Paus nog niet uitgebreid uitgelaten over de kwestie van de wijding van vrouwen. Als kardinaal deed hij echter tijdens de Wereldsynode van 2023 de volgende uitspraak: “De klerikalisering van vrouwen zal de bestaande problemen van de kerk niet oplossen.”
Daarmee maakte hij duidelijk dat hij kritisch staat tegenover gelijke rechten voor vrouwen in de geestelijkheid. De rooms-katholieke kerk verwerpt momenteel de priesterwijding van vrouwen, en beroept zich daarbij op de apostolische traditie. Of Paus Leo XIV deze houding fundamenteel zal veranderen, is nog maar de vraag.
Homoseksualiteit: Veel continuïteit, voorzichtige opening?
Ook Paus Leo XIV doet geen expliciete uitspraken over zijn houding ten opzichte van homoseksuelen. Waarnemers gaan ervan uit dat hij in eerste instantie het voorbeeld van zijn voorganger zal volgen: de kerkelijke leer zal blijven bestaan, homoseksuele handelingen zullen nog steeds als zondig worden beschouwd en het homohuwelijk zal worden afgewezen.
Maar net als bij Paus Franciscus kan de wereld ook bij Leo XIV rekenen op een taal van respect en menselijkheid. Een voortzetting van deze voorzichtige, openhartige toon van zijn voorganger, die onder bepaalde voorwaarden de zegening van homoseksuele paren toestond, lijkt op zijn minst denkbaar.
Tijdens een audiëntie kort voor zijn inauguratie bevestigde de nieuwe Paus tegenover internationale diplomaten het standpunt van de rooms-katholieke kerk over het huwelijk. Hij verklaarde dat het huwelijk een verbintenis is tussen een man en een vrouw.
Vrede als centraal thema
Maar één ding is nu al duidelijk: Paus Leo XIV ziet zichzelf als een voorvechter van de vrede. In zijn eerste openbare toespraken riep hij dringend op om ‘nooit meer oorlog te voeren’.
Hij verwees naar de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en sprak de politieke leiders van de wereld aan op hun verantwoordelijkheid.
Oorlogen in Gaza en Oekraïne: duidelijke woorden voor de mensheid
De Paus uitte zijn diepe bezorgdheid over de oorlog in de Gazastrook. Hij riep op tot een onmiddellijk einde aan het geweld, humanitaire hulp voor de lijdende burgerbevolking en de vrijlating van alle gijzelaars.
Hij veroordeelde ook duidelijk de oorlog in Oekraïne. Leo XIV roept op tot gebeden voor de slachtoffers en roept op tot een “echte en duurzame vrede”.
Omgaan met misbruik: Verwachting van duidelijke stappen
Paus Leo XIV heeft tot op heden geen concrete uitspraken gedaan over het dringende probleem van seksueel misbruik binnen de kerk. Niettemin verwachten waarnemers een vastberaden inzet. Transparantie en eerlijkheid kunnen voor hem een belangrijke rol spelen.
Abortus
Het is nauwelijks te verwachten dat de nieuwe Paus op dit punt van zijn voorgangers zal afwijken. Tijdens een audiëntie met internationale diplomaten vóór zijn inauguratie sprak hij zich in ieder geval duidelijk uit tegen abortus. Of hij ook de harde bewoordingen van zijn voorganger Franciscus gebruikt (medici die abortussen uitvoeren zijn huurmoordenaars) is twijfelachtig.
Sociale rechtvaardigheid en AI: focus op maatschappelijke verantwoordelijkheid
In zijn eerste toespraken benadrukte de nieuwe Paus het belang van sociale rechtvaardigheid. Daarmee bouwt hij voort op de lange traditie van de katholieke sociale leer, die pleit voor werknemersrechten en een eerlijkere verdeling van de welvaart.
Leo XIV heeft bijzondere aandacht voor de impact van kunstmatige intelligentie op de maatschappij en de arbeidsmarkt. Hij waarschuwt voor sociale uitsluiting en roept op tot wereldwijde solidariteit, vooral met de zwaksten en gemarginaliseerden. Dat AI een revolutie gaat veroorzaken, vele malen groter dan de industriële revolutie, is zeker en zal de wereld radicaal veranderen.
Migratie: kosmopolitisme en gastvrijheid
Leo XIV pleit ook voor menselijkheid als het gaat om de kwestie van vluchten en migratie. Hij roept op tot gastvrijheid en eist dat de oorzaken van vluchtelingenstromen worden aangepakt. Zijn verblijven in Zuid-Amerika en de VS hebben mogelijk zijn kosmopolitische houding gevormd, al zijn zijn uitspraken mild vergeleken met die van Franciscus.
Waarschuwing tegen nationalisme en populisme
Paus Leo XIV waarschuwde herhaaldelijk voor een nieuw nationalisme. Het nieuwe fascisme, zo luidt de impliciete boodschap, bedreigt de democratie en de mensenrechten. Hij roept op tot dialoog tussen verschillende politieke kampen en benadrukt het belang van democratische instellingen.
Interreligieuze dialoog: voortzetting van het brugwerk
Tenslotte toont Leo XIV zich een bruggenbouwer tussen religies. Het zet de interreligieuze dialoog voort en benadrukt de gemeenschappelijke kenmerken van de Abrahamitische religies.
Hij roept christenen, joden en moslims op om samen te werken aan vrede en rechtvaardigheid wereldwijd. Respect en wederzijds begrip zijn essentieel.
Vandaag, zondag 18 mei, is de plechtige inauguratie van de nieuwe Paus op het Sint Pietersplein, in aanwezigheid van tienduizenden bezoekers en vele hoogwaardigheidsbekleders. Morgen begint het echte werk.
Bling bling
Het lijkt er niet op dat Paus Leo XIV in het uiterlijk vertoon zal kiezen voor de overdreven pracht en praal van de Duitser Ratzinger, Benedictus XVI, maar óók niet voor de soberheid van Franciscus. Zo draagt hij weer een mozetta, een gouden kruis i.p.v. zilver, geen rode schoentjes, maar gewone zwarte herenschoenen, tot op heden geen luxe mercedes als auto maar een VW-E-busje. Wonen doet hij niet in huize Santa Marta, maar in het Pauselijk paleis, om veiligheidsredenen, meldt het Vaticaan. Een onzinredenering, want Franciscus was in Huize St. Marta, op en top veilig, al 13 jaar lang.
