Vandaag: Aswoensdag

🔊 Lees voor -UTRECHT- Aswoensdag is in de Rooms Katholieke traditie het begin van de 40 dagen durende Vastentijd, die loopt tot en met Paaszaterdag, ook Stille Zaterdag genoemd. Van Aswoensdag tot Pasen zijn er veertig vastendagen, waarbij de zondagen niet worden meegerekend. Aswoensdag wordt voorafgegaan door vastenavond en het feest carnaval.

Op Aswoensdag laten Rooms katholieken en steeds meer protestantse gelovigen in de Kerk een Kruis met as op hun voorhoofd tekenen, het zogenoemde Askruisje. Terwijl de Priester het Askruisje zet, zegt hij doorgaans tegen iedere gelovige afzonderlijk: “Gedenk, mens,  stof zijt Gij en tot stof zult Gij wederkeren” (in het latijn: “Memento, homo, quod pulvis es, et in pulverem reverteris”). Deze tekst is gebaseerd op het vonnis dat God na de zondeval over de mensheid uitsprak ( Genesis 3:19).

Sinds 1979 kan ook de tekst worden gebruikt: “Bekeer u en geloof in het Evangelie”. Deze tekst uit het Evangelie staat in het Altaarmissaal zelfs als eerste tekst aangegeven voor de liturgie van Aswoensdag en refereert aan de oproep waarmee Jezus in Galilea zijn prediking begon (Marcus 1,15).

De as is het overblijfsel van verbrande palmtakken, maar bij gebrek aan deze planten in Europa worden vaak buxustakken gebruikt, die het jaar daarvoor gebruikt werden voor de viering van Palmpasen op Palmzondag. Het kleine ritueel wordt uitgevoerd ter bezinning en als uiting van boetevaardigheid. In die zin is het een voorbereiding op Goede Vrijdag en Pasen.

Asoplegging

In de vroege middeleeuwen werd het opleggen van as bij de mannen over het gehele hoofd en bij de vrouwen het voorhoofd gestrooid als start van de boetetijd. Dit ritueel was enkel bestemd voor zondaars die officieel tot boete werden veroordeeld. Later werd dit een algemeen gebruik omdat men ervan uitging dat iedereen tegen God of zijn medemensen gezondigd had. Bij Oud Katholieken en Orthodoxen gebeurt dit nog steeds.

Als teken van berouw en vasten komt het gebruik van as in de Bijbel veelvuldig voor. De boeteling strooide zich as over het hoofd. Vaak ging hij daarbij gehuld in een zak, die als boetekleed werd gedragen. Vandaar de uitdrukking “in zak en as zitten”.

Vasten

Aswoensdag is, net zoals Goede Vrijdag, in de recentste editie van het kerkelijk wetboek van 1983 een verplichte vastendag voor Rooms-katholieken. Dit houdt in dat alle gedoopten tussen 18 en 60 jaar gehouden zijn op die dagen slechts één volledige maaltijd te nemen. Wie kan, wordt uitgenodigd om ook op andere dagen, zoals Paaszaterdag en de vrijdagen van de veertigdagentijd, te vasten. De Bisschoppenconferentie kan het onderhouden van vasten en onthouding nader bepalen en ook andere vormen van boete, vooral liefdewerken en oefeningen van vroomheid, geheel of gedeeltelijk in de plaats van vasten en onthouding stellen. Zo bepaalde de Rooms-katholieke Nederlandsche Bisschoppenconferentie in 1989: “Wij bepalen dat Aswoensdag en Goede vrijdag dagen van verplichte vasten en onthouding in spijs en drank zijn en dat verder het bepalen van de wijze van de beoefening van boete en onthouding aan het eigen geweten en initiatief van de gelovigen wordt overgelaten.”

In de regio van Vlaanderen wordt er op Aswoensdag traditioneel pruimentaart gegeten, in Nederland haring (het zogenoemde haringhappen).