De Duitse kerkhistoricus Hubert Wolf zei maandagavond tijdens een podiumdiscussie in Frankfurt: “Sinds 1965 loopt een Zaligsprekingsproces voor Pius XII, dat moet voorlopig gestaakt worden, nu er binnenkort toegang komt tot zeer vertrouwelijke stukken over hem.” Wolf, die intensief bij de onderzoeken van de archieven in Rome meewerkt, voegt daar aan toe: “Dat respect moeten wij opbrengen voor onze Joodse vrienden.”
Bisschop Ulrich Neymeyr uit het Duitse Erfurt, zei in Frankfurt op vragen naar het Zaligsprekingsproces: “Ik sluit mij aan bij het votum van professor Wolf, in ieder geval te wachten, tot de resultaten van archiefonderzoek bekend zijn.” Hij verwees naar het voorbeeld van Bisdommen, die Zaligsprekingsprocedures staakten, nadat bij de vooronderzoeken anti-joodse preken of publicaties van de betrokkenen opdoken. Neymeyr is vertegenwoordiger van de Duitse Bisschoppenconferentie voor de religieuze betrekkingen met het Jodendom.
De president van de ‘Zentralrat der Juden’ in Duitsland, Josef Schuster, zei: “Ik denk, dat de voortzetting va het Zaligsprekingsproces zonder de kennis die nu vrijkomt bij de opening van de archieven, de verhoudingen van de Heilige Stoel ten aanzien van het Jodendom, niet meer dan een wassen neus was.” Schuster zei, dat nog steeds vele vragen rond de activiteiten van de toenmalige Paus onbeantwoord zijn en dat werpt een schaduw op de onderlinge betrekkingen. “Hoe verklaart men het grote zwijgen van de Katholieke Kerk als het gaat om de massamoord op de Joden tijdens de Shoah? Welke rol speelde de Paus bij de redding van de Romeinse Joden?”, aldus Schuster.
Onduidelijk is ook, in hoeverre de Heilige Vader destijds Nazi-misdadigers na de oorlog bij hun vlucht, via de zogenaamde ‘rattenlinie’ ondersteunde. Zo noemt men de vluchtroute van nationaal-socialisten naar Zuid-Amerika aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Onder hen zou ook concentratiekamparts Josef Mengele hebben gezeten, die zodoende naar Argentinië kon reizen. Schuster hoopt dat er door de opening van de Vaticaanse Archieven meer ‘licht in de duisternis komt’. “De Katholieke Kerk moet nieuwe feiten erkennen en haar verantwoordelijkheid onder ogen zien.”
Het Vaticaan opent op 2 maart voortijdig de archieven van Pius XII (1939-1958). Dit werd al jaren geeïst door onderzoekers en historici. Neymeyr hoopt naar eigen zeggen, dat na het zien van het archiefmateriaal voldoende tijd en geld voor onderzoek en studie ter beschikking staan, “om de geschiedenis correct te herschrijven”.
Een principe van historisch onderzoek is: “Je moet mensen altijd begrijpen vanuit hun tijd en ze niet achteraf beoordelen als je weet hoe dingen zich hebben ontwikkeld”, zei Neymeyr.
