-Sydney- Eenzaamheid kan ons allemaal overkomen, en de signalen herkennen is belangrijk om er op tijd iets aan te doen, legt onderzoekster Marlee Bower uit.
Zonder dat je het doorhebt, kan je wereld soms geleidelijk aan kleiner worden: je komt wat minder buiten voor een wandeling, bent minder vaak op kantoor en zegt al eens sneller af bij vrienden. Je ziet goede intenties om af te spreken verwateren als uit de chat blijkt dat de vriendengroep moeite heeft om een datum of plek te vinden om bij te praten.
Je kunt je een beetje futloos of geïsoleerd voelen, terwijl er subtiele veranderingen in je gewoontes en stemming binnensluipen. Zou je je misschien … eenzaam voelen?
Eenzaamheid is geen label waar we ons gemakkelijk mee identificeren, vooral als je weet dat je vrienden hebt of in een gelukkige relatie zit. En toch kan het ons allemaal overkomen – en signalen herkennen is de eerste stap om er iets tegen te ondernemen.
Wat is eenzaamheid?
Eenzaamheid is het ongemak dat we voelen wanneer onze relaties niet voldoen aan onze behoeften – zowel in kwaliteit als in kwantiteit.
Eenzaamheid voelen is niet hetzelfde als objectief alleen zijn, en het is goed mogelijk om je diep eenzaam te voelen terwijl je omringd bent door vrienden, net zoals het mogelijk is om diep tevreden te zijn terwijl je alleen bent.
Eenzaamheid is subjectief: veel mensen realiseren het niet dat ze het zijn, tot het gevoel blijvend wordt.
Enkele tekenen waar je op kan letten
Vaak gaat eenzaamheid gepaard met een gevoel van fysieke kilte, leegte of holheid (soms omschreven als het gevoel dat je een orgaan mist). Sommige onderzoeken tonen aan dat sociale pijn in de hersenen op dezelfde manier wordt ervaren als fysieke pijn.
Signalen in je gedrag kunnen zijn:
- veranderingen in routine
- moeite met inslapen of doorslapen
- veranderde eetlust (misschien eet je meer of minder dan normaal, of eet je minder gevarieerd)
- je terugtrekken uit plannen waar je normaal gesproken van zou genieten (bijvoorbeeld je vaste sportles overslaan, of minder vaak dan voorheen naar voorstellingen of events gaan)
Emotioneel kun je dit voelen:
- aanhoudend gevoel van droefheid
- vermoeidheid
- je niet verbonden voelen met anderen
- het gevoel hebben dat je er niet bij hoort, zelfs als je bij anderen bent
Eenzaamheid maakt ook dat je gevoeliger bent voor afwijzing of kritiek. Vaak zonder echte reden, want je bent niet alleen, of er is geen duidelijke reden om je gebroken te voelen.
Eenzaamheid is een normale reactie op een gebrek aan verbinding.
De Amerikaanse neurowetenschapper John Cacioppo omschreef eenzaamheid als een ‘evolutionair alarmsysteem‘. In het verleden betekende het gescheiden zijn van je stam immers gevaar. Je werd blootgesteld aan extra risico in het geval een roofdier je pad zou kruisen, dus ontwikkelde ons brein een manier om ons terug te duwen naar verbinding.
De pijn van eenzaamheid is dus bedoeld om ons verbonden en veilig te houden.
Waarom is het vaak moeilijk om eenzaamheid te herkennen?
Helaas rust er nog steeds een groot stigma op het toegeven van gevoelens van eenzaamheid, vooral bij mannen.
Velen willen zich liever niet als eenzaam identificeren, en hebben het gevoel dat ze dan als een ‘loser’ zullen worden aanzien. Maar dit stilzwijgen kan het probleem juist erger maken. Als niemand erover praat, wordt het moeilijker om de cyclus van eenzaamheid te doorbreken en blijft het stigma bestaan.
Let wel: voorbijgaande eenzaamheid is normaal; het is de chronische of aanhoudende eenzaamheid die schadelijk kan zijn voor onze gezondheid.
Volgens onderzoek houdt chronische eenzaamheid verband met:
- depressie
- angst
- verzwakte immuniteit
- hartziekten
- vroegtijdig overlijden
Eenzaamheid kan zichzelf ook versterken. Wanneer eenzaamheid normaal aanvoelt, kan het je kijk op de wereld gaan bepalen: je verwacht afwijzing, trekt je meer terug en de vicieuze cirkel wordt steeds moeilijker te doorbreken.
Dus: hoe eerder je opmerkt dat je eenzaam bent, hoe makkelijker om niet in die neerwaartse spiraal terecht te komen.
Maar ik heb een relatie, veel vrienden en een leuke baan…
Ja, en toch kun je je eenzaam voelen.
Dat komt omdat de meesten van ons verschillende soorten relaties nodig hebben om goed te kunnen gedijen. Het gaat hier niet over hoeveel mensen je kent, maar of je je verbonden voelt en of je een betekenisvolle rol hebt in deze relaties.
Zelfs als je sterke vriendschappen hebt, kun je je eenzaam voelen. Dat is het geval als die vriendschap diepere connectie mist, gedeelde identiteit of het gevoel om geregeld op dezelfde golflengte te zitten.
Dit betekent niet dat je ondankbaar of een slechte vriend bent. Het betekent alleen dat je meer of nog andere soorten connectie nodig hebt.
Oké, ik realiseer me dat ik eenzaam ben. Wat nu?
Begin met jezelf af te vragen: wat voor soort verbinding mis ik? Zijn het één-op-één vriendschappen? Een partner? Informele sociale interacties? Een gedeeld doel of een gemeenschap van gelijkgezinden?
Denk vervolgens na over wat je in het verleden heeft geholpen om je meer verbonden te voelen. Voor sommigen is dat lid worden van een koor, een boekenclub of een sportgroep. Voor anderen kan het vrijwilligerswerk zijn of gewoon ‘ja’ zeggen tegen kleine sociale momenten, zoals een praatje maken met de barista in je buurt of de voornaam van je plaatselijke slager vragen.
Als je nog steeds moeite hebt, kan een psycholoog je helpen uitzoeken welke strategieën om verbinding op te bouwen, voor jou kunnen werken.
De structurele oorzaken van eenzaamheid
Het is ook belangrijk om te onthouden dat eenzaamheid vaak niet het gevolg is van persoonlijke tekortkomingen of van je algemene geestelijke gezondheid.
Uit mijn eigen onderzoek blijkt dat eenzaamheid vaak wordt beïnvloed door structurele factoren zoals slechte planning in de lokale woonomgeving, financiële ongelijkheid, werkdruk, sociale normen of langetermijneffecten van beperkingen, zoals we die hebben gekend tijdens de Covid-pandemie.
We weten zelfs dat ook klimaatverandering sociale contacten kan verstoren en eenzaamheid kan verergeren, bijvoorbeeld door veranderingen in gedrag door hoge temperaturen of bosbranden.
Eenzaamheid is een normaal menselijk verschijnsel, het komt veel voor en het is oplosbaar. Begin met het opmerken ervan bij jezelf en reik uit naar anderen als je kunt. Laten we er ook meer over praten, zodat iedereen die zich eenzaam voelt, de betrokkenheid ervaart.
Marlee Bower is onderzoeker aan het Matilda Centre for Research in Mental Health and Substance Use aan de Universiteit van Sydney.
–
Dit artikel is eerder verschenen bij MariaBode-partner The Conversation