-Vaticaanstad- Paus Franciscus wekte in 2013 veel hoop, maar stelt na 10 jaar ook velen teleur. Hij kon noch hervormers, noch conservatieven behagen. Toch heeft de Argentijn (86) nog veel voor met zijn Kerk. Terugtreden? Nee! Lees verder onder de reclame>
Gezondheid
Paus Franciscus wordt herhaaldelijk gevraagd naar een mogelijk aftreden. Zijn gezondheid is niet al te best, door een ernstig knieprobleem zit hij vaak in een rolstoel. Maar al in december zei de 86-jarige: “Je regeert met je hoofd en niet met je knieën!”
Nu zijn Pontificaat 10 jaar oud is, laat hij weten dat hij alleen zal opgeven als er “een geestelijk gebrek zou zijn, aan het vermogen om situaties goed te beoordelen. Misschien ook een bij fysiek probleem”.
Ondanks zijn gevorderde leeftijd lijkt de Paus behendiger dan ooit. In februari bezocht hij Zuid-Soedan en de Democratische Republiek Congo, twee landen die worden gekenmerkt door burgeroorlog en honger.
Voor Franciscus is dit een zaak die hem nauw aan het hart ligt, vanaf het begin had hij hen die vergeten worden in gedachten. Zijn eerste reis gaat naar Lampedusa, naar de vluchtelingen. Hier ‘legt hij zijn vinger op de wond’ en klaagt over de onverschilligheid jegens het lot van anderen. “De welvaartscultuur die ons alleen aan onszelf laat denken, maakt ons ongevoelig voor de noodkreet van anderen. Het zorgt ervoor dat wij leven in een ‘roze wolk’ die mooi is maar niets voorstelt.”
Bescheidenheid
Tegelijkertijd komt hij bescheiden over en staat niet boven de mensen, maar naast hen. Met een simpele “Fratelli e sorelle, buona sera!” begroet hij de gelovigen op het Sint-Pietersplein op de avond van 13 maart 2013, net nadat de Argentijn Jorge Mario Bergoglio op het Conclaaf tot Paus was gekozen.
Hij noemt zichzelf Franciscus, voor het eerst vernoemt een Paus zich naar de bedelmonnik Franciscus van Assisi. Hij verwerpt pracht en praal, in plaats van het Apostolisch Paleis te gaan bewonen, kiest hij voor een 20m2 kamertje in het pension Santa Marta. Op Witte Donderdag gaat hij naar de gevangenis en wast de voeten van twaalf gevangenen.
Vanaf het begin is Paus Franciscus een man die geen diplomatiek taalgebruik kiest, maar ‘recht voor zijn raap’ is. Dat schept hoge verwachtingen. Zijn optreden verrast velen. Zelfs bij Protestantse jongeren is hij dé held. Veel van wat hij voorafgaand aan zijn verkiezing aan zijn medekardinalen heeft aangekondigd, zet hij om in de praktijk. “Een kerk die alleen maar met zichzelf bezig is, wordt ziek”, aldus de Pontifex.
Reorganisatie
Hij reorganiseerde de Curie, het bestuursapparaat van de wereldkerk, vaak tot ongenoegen van de betrokkenen. Het gaat de Paus om een andere omgang tussen de wereldkerk en de lokale Kerken, de Curie mag niet langer alleen maar een hogere autoriteit zijn “die de Bisschoppen controleert”.
Franciscus zorgde voor meer transparantie en openheid in financiële transacties van het Vaticaan, het leidde er toe dat zelfs een Kardinaal plaats mocht nemen in de beklaagdenbank. In het eerste jaar richtte de Paus ook een kinderbeschermingscommissie op en breidde hun taken in de loop der jaren steeds verder uit.
De wereldwijde schandalen van misbruik van minderjarigen door geestelijken en leken in de Kerk is ‘core bussiness’ voor Franciscus. Hij heeft het Kerkelijk strafrecht aangescherpt en preventie aanzienlijk uitgebreid. Hij laat het niet bij decreten, regels en bewoordingen, maar ontmoet regelmatig slachtoffers, zegt theoloog en psychotherapeut Hans Zollner, hoofd van ‘s werelds eerste instituut voor de preventie van misbruik in Rome. “Als je hem ontmoet, merk je niet dat hij de Paus is, maar wel de mens en de Priester die hij is.”
Moraal en leer
Een van de grote krachten van deze Paus ligt in de persoonlijke ontmoetingen. Hij slaat een nieuwe toon aan in de seksuele moraal. “Als iemand homoseksueel is en de Heer oprecht zoekt, wie ben ik dan om te oordelen?”, zegt hij over homoseksuelen.
Maar hij verandert de leer van de Kerk niet, het Vaticaan verbiedt (officieel) de zegen van homoseksuele partnerschappen. Maar als de Belgische Bisschoppen eind vorig jaar en de Duitse Bisschoppen dit jaar besluiten wel tot zegening over te gaan, grijpt hij niet in.
Tot nu toe is hij over afschaffing van het celibaat, of een vrijwillig celibaat ook onverzettelijk geweest. Maar in een interview met het Argentijnse nieuwsportaal Infobae lijkt de Paus te willen ‘bewegen’ en herinnert hij ons eraan dat getrouwde mannen prima als Priester kunnen functioneren, de Oosterse Katholieke Kerken laten het zien.
Deze Paus kan zich geen wijding voor vrouwen voorstellen, ook al is hij het die de vrouwen in de Curie meer invloed geeft. Toch laat hij onderzoek doen naar vrouwelijke Diakens in de vroege Kerk. Zuster Nathalie Becquart, vice-secretaris in de Bisschoppensynode, is de eerste vrouw ooit die stemrecht heeft in de Bisschoppensynode. En leken, zowel mannen als vrouwen, kunnen nu ook leidinggevende posities innemen in de Curie.
Curie
De Paus lijkt het moeilijk te hebben in zijn eigen Curie. Een groot deel steunt hem, maar hij heeft ook (felle)tegenstanders in zijn gelederen. Deze critici traden meer op de voorgrond na de dood van Paus Benedictus XVI. Wijlen Kardinaal George Pell omschreef het huidige Pontificaat in een blog als een “catastrofe”, de voormalige Prefect van de Congregatie voor de Geloofsleer, Kardinaal Gerhard Ludwig Müller, bekritiseerde het feit dat Franciscus een vriendenkring om zich heen heeft die als ‘jaknikkers’ fungeren, waardoor er in de ogen van de aartsconservatieve Müller fatale beslissingen worden genomen.
Franciscus lijkt niemand tevreden te kunnen stellen, niet de progressieven, maar ook niet de conservatieven. Walter Kasper, oud-Curiekardinaal, zegt: “Een Paus is niet zo machtig als veel mensen wel eens denken. Het is echt niet zo dat hij ‘s ochtends wakker wordt en denkt: vandaag moet ik maar eens een dogma maken of een decreet uitvaardigen of zoiets. Hij moet vele factoren in ogenschouw nemen en er alles aan doen om de de Kerk niet in verdeeldheid achter te laten.”
Koersvast
Ondertussen blijft Paus Franciscus koersvast, hij heeft zojuist zijn Kerk naar een synodaal proces gestuurd. Gelovigen over de hele wereld kunnen zeggen wat hen bezighoudt en wat zij graag willen veranderen. De Duitsers doen dat het meest radicaal en willen ingrijpende veranderingen. De Argentijn heeft hun hervormingsproject al afgewezen met harde bewoordingen. Tegelijkertijd roemt hij de dialoog wel.
Eind 2024 wil de Paus het mondiale proces afsluiten met een wereldsynode, de details zijn nog onduidelijk. Maar het lijkt er op dat de richting van Franciscus als bruggenbouwer uitgaat naar een duidelijk humanere, minder machtige Kerk. Een Kerk die meer in overeenstemming is met de Evangeliën.
Misschien is hij dan niet de radicale hervormer waarop velen hoopten. Zeker is wel dat hij de deur open heeft gezet voor veranderingen. Dat maakt het voor zijn opvolger gemakkelijker. Bij de benoeming van nieuwe Kardinalen is het opvallend dat deze, vrijwel allemaal, mannen zijn die op dezelfde lijn zitten als deze Paus.
