Wat is er aan de hand? Omdat de Kerken in 1803 werden beroofd door de toenmalige overheid van eigendommen, zoals graafschappen, landgoederen en onroerend goed, krijgen de Kerken nog steeds jaar-in-jaar-uit een staatsuitkeringen ter compensatie: maar liefst 550 miljoen euro per jaar!
Christelijke politiek
Dat had al afgeschaft moeten worden ten tijde van de Weimarrepubliek (1918-1933). Maar tot op de dag van vandaag wordt daarover getwist, mede doordat de politiek sterk gedomineerd werd, sinds 1949, door de Christelijke politiek (CDU en CSU). Maar die partijen zitten sinds de laatste verkiezingen niet meer in de coalitie van Sociaal-democraten, Groenen en Liberalen. Die coalitie wil nu aan die betaalafspraak met de Kerken definitief een eind maken. In geheime onderhandelingen onderzoeken de Bondskanselier, Kerken en het ministerie van Binnenlandse Zaken hoe hoog een eenmalige afkoopsom zou moeten zijn.
Volgens informatie van Springer-media vragen de Kerken om in één keer het bedrag van 20 jaar ofwel 11 miljard euro als afkoopsom. Sommige Bisschoppen hoopten zelfs op 27,5 miljard. De coalitieregering daarentegen denkt aan een bedrag overeenkomstig 18,6 jaar. Dat bevestigt de FDP-Kerkexpert Sandra Bubendorfer-Licht.
Het wettelijk voorschrift om de jaarlijkse afkoopregeling voor de Kerken te beëindigen, is bepaald niet nieuw, het staat al sinds 1949 in de grondwet. Het kabinet Scholz wil het volgend jaar als wetsontwerp voorleggen aan de Bondsdag.
Snelle en minnelijke oplossing
De beide grote Kerken in Duitsland (RKK en EKD) dringen aan op “een snelle en minnelijke oplossing” voordat de Kerken nog meer leden en invloed verliezen. Uiteindelijk zou dat kunnen leiden tot een sterkere onderhandelingspositie voor het kabinet met als gevolg een aanmerkelijk lager bedrag voor de Kerken. Want, volgens onderzoeksbureau Bertelsmann hebben 9 van de 16 deelstaten nu al meer niet-Christenen dan Christenen. Voorts overweegt volgens het onderzoeksinstituut zelfs een kwart van alle Christenen in Duitsland zich in de komende jaren uit te laten schrijven.
Kerkbelasting
Het links-liberale kabinet wil, tot opluchting van de Kerken, wel blijven vasthouden aan de Kerkbelasting. Die zal de staat blijven innen en het ingezamelde geld (2021: 12,7 miljard euro) blijven overmaken aan beide Christelijke kerken.
Hoewel net als in de Benelux het Kerkbezoek jaar-in-jaar-uit blijft dalen, hoeven Bisschoppen, Priesters en Dominees nog niet naar de voedselbank. De Kerken zijn een welkome gast bij de banken. In 2021 ging 6,7 miljard euro naar de 27 Rooms-Katholieke Bisdommen. Zelfs het door tal van schandalen- en uittredingen geteisterde Bisdom Keulen maakte – ondanks de ontslaggolf – 84,6 miljoen euro winst. Met een vermogen van 7,1 miljard euro is Paderborn het rijkste Duitse bisdom. Daarentegen is het ‘piepkleine’ Bisdom Hamburg op weg naar een faillisement.
De Evangelische Kerk Duitsland (Protestants) inde onlangs Kerkbelastingen van bijna 6 miljard euro – een stijging van 6,6% ten opzichte van 2020. Zij maakt haar totale activa niet bekend, maar heeft alleen al meer dan 3250 vierkante kilometer grond. De Rooms-Katholieke Kerk is ook spaarzaam met het verstrekken van informatie, maar heeft aanzienlijk meer landbezit.
Effecten en vastgoed
De Bisdommen in Duitsland parkeren hun geld voornamelijk in beleggingen zoals effecten of vastgoedfondsen. Katholieke instituten zoals Pax Bank helpen om het bezit te vergroten. Volgens weekblad ‘Spiegel’ bedroeg in het bisdom Paderborn het aandeel van effecten in vaste activa meer dan 3,7 miljard euro.
Het Aartsbisdom Keulen bezit bijna 40 procent van de aandelen in woningbouwvereniging ‘Aachener Siedlungs- und Wohnungsgesellschaft’, welke in totaal 25.000 woningen verhuurt.
Duitse Rooms-Katholieke rijk
In vergelijking met andere landen is de Duitse Rooms-Katholieke rijk. Politicoloog en Kerkfinancieel expert Carsten Frerk heeft daar tot op zekere hoogte ook wel begrip voor: “De Kerk is een personeelsintensief bedrijf met honderdduizenden werknemers, o.a in de zorg en geeft veel geld aan onderhoud van gebouwen uit, waarvan vele monumentaal, dus extra duur.
De rijkdom en het hoge inkomen zorgen er echter ook voor dat Bisschoppen in Duitsland eenzelfde salaris ontvangen als staatssecretarissen, terwijl de Aartsbisschop van Lyon slechts een kleine duizend euro per maand verdient. Maar ook in Frankrijk is er volgens kenner Frerk “een heel levendige kerk”. “Een Katholieke Priester laat zich gewoon door families uitnodigen voor de lunch en de Franse keuken heeft een goede reputatie.”
Is dat iets waar de Duitse Kerken zich op moeten voorbereiden? Babyboomers en hoge salarissen zorgen nog steeds voor goede Kerkbelastinginkomsten. In 2060 verwachten de Kerken in Duitsland nog maar de helft van hun leden te hebben, dus er moet nagedacht worden over alternatieven voor de Kerkbelasting.
Armoede
Maar armoede kan ook een kans zijn – en de geloofwaardigheid versterken. Zoals Paus Benedictus XVI zei in 2011 tijdens zijn roemruchte toespraak in Freiburg: “De Kerk, bevrijd van materiële en politieke lasten en privileges, kan zich beter, wereldwijd, presenteren en functioneren en op een echt Christelijke manier openstaan voor de wereld.”
Dus in plaats van zich te concentreren op geld, kan de Kerk zich vol vertrouwen richten op haar leden. Duizenden van hen hadden onlangs onder de slogan Maria 2.0 geprotesteerd voor meer rechten voor vrouwen in de Duitse Rooms Katholieke Kerk.
