Het weekeinde-gesprek:

Mr. A.A.M. (Dries) van Agt

🔊 Liees voor -Nijmegen- De tijd gaat ook aan Dries van Agt (89) niet voorbij. Maar de oud-premier, die al zo veel politieke generatiegenoten zag wegvallen, geeft zich nog niet gewonnen. Van zijn zware hersenbloeding herstelde hij ‘wonderbaarlijk goed en snel’.  Al zijn er beperkingen. Het lichaam hapert, het hoofd soms ook. ,,Ik ben een oud baasje geworden.” Capituleren komt in het woordenboek van van Agt niet voor, zijn strijd voor de Palestijnse zaak gaat dan ook onverdroten door. Maar bovenal….hij heeft niets van zijn prachtige archaïsche taalgebruik verloren. Wel ergert hij zich mateloos aan het groeiende gebruik van Engelse woorden in de Nederlandsche taal.

Het is 15 mei 2019, een mooie voorjaarsdag voor de pensionado van Agt, maar achter de geraniums zitten is er niet bij. Van Agt is een druk baasje. Deze dag heeft hij een lezing op het programma staan. 15 mei, dat is de dag die de Palestijnen ‘Al-Nakba’ noemen. Vrij vertaald: ‘de Rampdag’. Een dag die verwijst naar het uitroepen van de staat Israël in mei 1948 door David Ben-Gurion, een dag die het begin van de ellende voor het Palestijnse volk markeert. Hoe oud en aangeslagen hij ook mag zijn, Dries van Agt zal zich tot zijn laatste snik inzetten voor de Palestijnse zaak. Op deze ‘Rampdag’ is hij te gast als spreker bij de Palestijnse missie in Den Haag. Het is hier waar de ellende toeslaat.

,,Ik stond net op het spreekgestoelte de Nederlandse regering uit te foeteren. Ik voelde zelf niks, maar zag ineens mensen elkaar aanstoten. Ze verstonden mij blijkbaar niet meer.” Als een jongeman Dries van het podium haalt is er al een ambulance gebeld. In razende vaart gaat het eerst naar een ziekenhuis in ‘s-Gravenhage. Daarna door naar het CWZ in Nijmegen. ,,Mijn kinderen vreesden dat ik de volgende dag niet meer zou halen.” Aldus de oud-premier in het AD.

Van Agt, altijd gezond, sportief, veel fietsend totdat zijn vrouw hem dat verbood, vanwege de hoge valkans. Nu mag hij zich aansluiten bij de lange lijst Nederlanders die eveneens door een hersenbloeding getroffen werden.

Wrake Gods

Opname in revalidatiecentrum Dekkerswald volgt en dat gaat beter dan verwacht. De pers probeert het allemaal te volgen, maar vrouw Eugenie en (klein)kinderen hebben de opdracht het journaille buiten de deur te houden. Na de revalidatie gaat hij naar een appartementje op de begane grond in een Nijmeegs verzorgingshuis.

Zijn rechter hersenhelft heeft een flinke klap gekregen, waardoor het linker deel van zijn lichaam hapert, zo functioneert de linkerhand nog niet naar behoren. Maar daar bleef het niet bij. De rechtshandige van Agt heeft ook problemen met schrijven en is naar eigen zeggen ook minder creatief, dan voor de hersenbloeding. Steun heeft van Agt, die nog lang niet bij het Nederlandse volk is vergeten, óók in de vele post die hij mocht ontvangen. Steunbetuigingen, beterschapskaarten, bemoedigende teksten. Maar ook lieden die menen te moeten meedelen dat zijn hersenbloeding een ‘wrake Gods’ is vanwege zijn houding en inzet in de Palestijnse kwestie. In de pers zegt hij daarover: ,,Ik ben er niet boos over. Maar wel verdrietig dat mensen niet inzien dat ik gelijk heb.” Over zoveel domheid kan hij slechts zijn schouders ophalen.

Eugenie

Eugenie, de vrouw van van Agt ‘holt’ met haar rollator achter de actieve Dries aan. Sinds de hersenbloeding helpt zij hem dagelijks bij het aankleden. Zorgt voor de koffie en een glaasje port zo nu en dan voor het slapen gaan. Zij is ouder en probeert haar man, zo goed als zij nog kan, te verzorgen, maar maakt zich ook zorgen, omgekeerd doet van Agt dat ook. Hij moet er niet aan denken dat zij voor hem sterft.

Van Agt was en is realist pur sang. Hij weet dat begin februari zijn 90e verjaardag kan worden gevierd, als God het wil, en dat zal na een verbazingwekkend snel herstel ook wel doorgaan (red.) Maar er is schade aan het lijf, dat deels niet meer zal genezen. Er op uit trekken, lezingen houden is er voorlopig niet meer bij. Hij is nu 24 op 7 samen met zijn vrouw Eugenie. De kinderen en kleinkinderen, die hij vroeger zo weinig zag, komen met grote regelmaat voorbij en dat stemt hem gelukkig. Van zijn oud-collega’s hoort hij weinig meer, dat kan ook haast niet anders, want de meesten zijn inmiddels overleden of aan bed gekluisterd. De sterke Dries lijkt ze allemaal te overleven.

Wie aan van Agt denkt, denkt automatisch ook aan de overleden Joop den Uyl. Rechtse Dries en linkse Joop, de tegenstellingen konden in het gepolariseerde Nederland van de jaren 1970 niet groter zijn. Zes jaar was van Agt minister van Justitie, daarna zes jaar Minister-President. Hij geniet nog altijd als hij terugdenkt aan de kabinetsformatie van 1977. Die duurde en duurde. Hij liet Den Uyl wachten op het Binnenhof terwijl hij zelf stiekem naar de Ronde van Boxmeer ging om het startschot te geven. Het moet Joop de Uyl forse bloeddrukverhogingen hebben bezorgd.

Ik ben in de loop der jaren wat linkser geworden

Zelf zegt van Agt dat hij in de laatste jaren ‘wat linkser’ geworden is. Maar was hij dat niet al in de jaren 70? Hij zorgde er voor dat rechters niet nodeloos lange straffen oplegden. “Dat gaat nu weer helemaal de verkeerde kant op trouwens”. OOk heeft hij er nog voor gezorgd dat de periode van voorlopige hechtenis voor verdachten werd teruggebracht”. En hij leest zelfs boeken van andersdenkenden, zoals die van Jan Pronk.

Dries van Agt kent vanwege zijn kritiek op Israël voor- en tegenstanders. ,,Ik ben volstrekt geen antisemiet. Ik ontzeg Israël niet het recht om te bestaan. Maar het land vergrijpt zich ernstig en vaak aan het internationale recht. Zelfs schendt Israël het Folterverdrag en het verdrag omtrent de rechten van het kind. Daar gaat het mij om, aldus de oud-premier tegenover AD.”

CDA

Als door-en-door CDA-man in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw, wist hij vriend-en vijand te verbazen door zijn CDA-lidmaatschap op te zeggen, omdat de partij een soort VVD-light was geworden in zijn ogen. In tegenstelling tot het Noordelijke CDA, is de Randstad CDA veel te hard voor vluchtelingen en hun opvang. Zelfs als het gaat over kinderen die gehaald moeten worden uit de gruwel van de kampen op de eilanden van de Middellandse Zee. En de fractie schiet schromelijk tekort in het bekritiseren van de kolonisatie van de bezette Palestijnse gebieden. Het CDA heeft van Agt al geruime tijd ingeruild voor Groen Links. Maar actief voor die partij zal hij niet zijn.

Van Agt en de Molukkers

De naam van van Agt zal altijd wederkeren in de zaak van de Molukse treinkapers. In de zomer van 1977,  kapen jonge Molukkers drie weken lang een trein ter hoogte van het dorp De Punt in Drenthe. Zij willen met hun actie een betere positie en behandeling van de Molukker opeisen. De regering vormt een crisisteam. Daarin zit ook Dries van Agt,  die voorstander is van hard ingrijpen. Uiteindelijk bestormen troepen van het korps mariniers de trein. Zes gijzelnemers en twee gegijzelden komen om het leven.

In de Molukse gemeenschap denkt men tot op de dag van vandaag dat van Agt, als toenmalige minister van Justitie, opdracht heeft gegeven om de Molukse kapers bewust te executeren. Advocaat Liesbeth Zegveld voerde namens de nabestaanden van de kapers jarenlange procedures tegen de Staat. Het Tv-programma ‘Zembla’ maakte een reportage waarin oud-militairen op de Veluwe worden geïnterviewd. De militairen spreken over speciale munitie welke uit de VS is ingevlogen. Zware geweermunitie welke het Nederlands leger niet bezat. Nadat één kogel, als proef, op een dood varken was afgevuurd, op een legerterrein op de Veluwe, zagen de militairen welk een vernietigende munitie hen door de Amerikanen was aangereikt. Een van de aanwezige militairen liet in het vraaggesprek weten dat men schrok van het letsel bij het dode varken. Voor hen was het duidelijk: De kapers moeten dood. Ook waren er enkele oud-officieren die later erkenden dat militairen de opdracht hadden gekregen om de kapers om het leven te brengen. Maar de rechtbank oordeelt tot ieders verbazing in 2018 dat er geen verdere verhoren volgen en er geen schadevergoeding komt. Van Agt ergert zich tot op de dag van vandaag dat hij altijd in één adem met de zaak genoemd wordt als hoofdschuldige, terwijl andere kabinetsleden, waaronder Den Uyl, ook hun fiat aan de gewelddadige actie gaven. Hetgeen ook uit latere dossiers blijkt.

Ondanks zijn zware hersenbloeding en de daaruit voortvloeiende gebreken blijft Van Agt een geboren optimist vol humor en het vermogen om te relativeren. Hij is ongeneeslijk Katholiek, het geloof is hem dierbaar en met de paplepel ingegoten. In de kerk komt hij al een tijdje niet meer, dat ligt niet aan de kerk, maar aan de corona-beperkingen. Om toch de Heilige Mis te volgen, kijkt hij naar de zondagse KRO TV Mis of zijn eigen Pastoor via Youtube.

Doordat hij aan huis gebonden is, kijkt hij veel televisie en internet. Het nieuws volgt hij op de voet, zeker als het om onrecht gaat, zoals de Palestijnse zaak. Maar ook het klimaatprobleem, hij maakt zich grote zorgen. Ook de verdeling van rijkdom op onze aarde en de groeiende armoede, zelfs in ons land, het baart hem zorgen. Maar men moet ook hoop houden. “De wereld heeft al vele (grote) drama’s weten te overleven. Ten aanzien van Corona verwijst hij naar de pest en de Spaanse griep. Wij hebben het allemaal overleefd.

Een interview van Pim van Galen met Dries van Agt uit 2017 (voor zijn hersenbloeding), zie onderstaande video>