De tijdgeest zit het nieuwe kabinet mee, maar dat is dan ook alles
-‘s Gravenhage- Nederland krijgt de meest rechtse regering ooit. PVV, NSC, VVD en BBB hebben een ‘uiterst zware bevalling’ achter de rug en een akkoord bereikt op hoofdlijnen. Wie premier wordt van deze programregering is nog volstrekt onduidelijk.
Klokslag middernacht moest er duidelijkheid zijn. De beide informateurs hadden de vier formerende partijen tot middernacht gegeven om tot overeenstemming te komen. ’s Ochtends was iedereen optimistisch. Geert Wilders (PVV) zei dat hij slechts twee uur had geslapen, maar dat hij hoopvol was gestemd. “Als het lukt – en daar ga ik van uit – wordt het een historische dag. Als grootste partij meedoen aan een kabinet, daar kun je als leider van een partij alleen maar van dromen en het is goed voor onze kiezers.” Ook volgens Pieter Omtzigt (NSC) stond niets een akkoord nog in de weg en was hij al aan het kijken wie voor zijn partij in de regering kon zitten. Wel had hij enkele bedenkingen bij het financiële deel van het akkoord.
Tot het laatst was het felheid troef, in het bijzonder tussen VVD en NSC over de financiën. Volgens NSC lag de schuld voor de vertraging zeker niet bij hen, maar bij de VVD. Dat leidde dan weer tot boze reacties uit het VVD-kamp. Even leek het zelfs onzeker of er tegen de deadline wel een akkoord zou zijn. Twee uur later brak de spanning. Wilders meldde dat er een onderhandelakkoord was. Omtzigt noemde het “evenwichtig”.
Racen op de snelweg mag weer met 130 en ‘strengste asielbeleid ooit’: De speerpunten van het Nederlandse regeerakkoord….
De epiloog van deze onderhandelingen is dat ze gevoerd zijn door vier partijen die elkaar nauwelijks vertrouwen. Ook het kabinet dat zij willen optuigen, wekt weinig vertrouwen. De vier partijen hebben immers afgesproken dat zij een “programkabinet” gaan vormen, waarbij de vier partijleiders zelf niet tot de regering zullen toetreden, maar in de Tweede Kamer blijven zitten. Dat was een eis van Omtzigt waarmee Wilders tandenknarsend heeft ingestemd.
Omtzigt, maar ook Yesligöz, vond Wilders te omstreden om van hem het ‘gezicht van Nederland’ te maken. Als leider van de grootste partij mag Wilders wel een kandidaat-premier voordragen. Daarover bestond woensdagavond nog altijd onduidelijkheid. De voorbije dagen circuleerde de naam van Ronald Plasterk, maar dat is nog lang geen gelopen race. Het geeft nogmaals aan hoe paniekerig en ongewoon deze onderhandelingen zijn geweest.
De vier partijen zijn tot elkaar veroordeeld. Wilders had de verkiezingen met grote voorsprong gewonnen en het stond dus vast dat hij het initiatief kreeg. Dat hij een rechtse regering wilde, was duidelijk. PvdA/ GroenLinks onder leiding van Frans Timmermans was als tweede uit de stembusslag gekomen, maar een centrumlinkse regering werd nooit als serieuze optie gezien.
Zon gaat weer schijnen
Vooral Omtzigt stapte met frisse tegenzin in de onderhandelingen. Hij vertrouwt Wilders absoluut niet. De liberale VVD is intern erg verdeeld over een samenwerking met de PVV. De helft van de partij is zelfs radicaal tegen. Het wordt afwachten hoe die zal reageren op het akkoord. Zeker is wel dat de nieuwe regering de instroom van asielzoekers fors wil inperken. Hoe dat moet gebeuren weet niemand, maar het blijft het stokpaardje van Wilders, die beweert dat “de zon weer gaat schijnen voor Nederland”. Voor Omtzigt moet de begroting op orde blijven. Ook de VVD wil geen ontsporingen. De PVV en de BBB van Caroline van der Plas tillen er minder zwaar aan. Als eerste komt er een accijnsverlaging op brandstof (rode diesel) voor de landbouwsector.
Nu rest nog het verdelen van de portefeuilles en ministers voordragen. Ook dat wordt een vertoning. Omtzigt wil het liefst zo veel mogelijk deskundigen in de nieuwe regering. Wilders zal waarschijnlijk niet-PVV’ers proberen aan te trekken, want zijn een-mans-partij telt geen kandidaten met bestuurservaring. Omdat het zo’n experimenteel kabinet wordt, wordt de rol van de premier erg belangrijk. Hij zal niet alleen het kabinet bij elkaar moeten houden, maar ook moeten luisteren naar de vier partijleiders die in de Tweede Kamer de regering zullen controleren. Of Plasterk daar voor voelt en of hij dat aankan, is zeer de vraag. “Hij is niet in staat draagvlak te creëren”, zei een hoge ambtenaar in de Volkskrant. Als premier van een experimenteel kabinet begeeft hij zich op zeer glad ijs.
Populistische prietpraat
Veel populistische prietpraat heeft gezorgd voor flinke electorale winst bij PVV, NSC en BBB. Nu komt het er op aan dat de beloftes worden omgezet in daden, dat verwachten de kiezers. Een strenger asielbeleid kan alleen als Nederland uit de EU stapt en dat zou een economische ramp betekenen. Een soepeler milieubeleid zou met veel passen en meten (en Europese boetes) nog te doen zijn, maar komt neer op problemen doorschuiven naar de toekomst. Minder arbeidsmigranten betekent het vertrek van grote werkgevers naar het buitenland, want het personeelstekort wordt alleen maar groter. Eén op de acht banen in ons land wordt ingevuld door iemand van buiten! Een verlaging van het eigen risico in de zorg betekent hogere zorgkosten. Geheel of gedeeltelijk afschaffen van de huursubsidie zal leiden tot dakloosheid op grote schaal en dan is er nog de oorlogsdreiging, de ellende in Oekraïne en Gaza, Jemen en Soedan. Bij de kans op grote vluchtelingenstromen uit Oost-Europa en Afrika is de vraag niet of deze komen maar wanneer.
Economisch draait de Nederlandse industrie slecht. Al 9 maanden op rij krimpen de orderportefeuilles volgens het CBS, de (jeugd)werkloosheid stijgt eveneens al maanden. Met uitzondering van VVD voorvrouw Dilan Yeşilgöz-Zegerius, zijn de andere drie partijleiders van Rooms-katholieke huize. Het is te hopen dat zij alle drie beschikken over een rozenkrans, zij zullen het rozenkransgebed nog hard nodig hebben en niet alleen zij….
