-Vaticaanstad- Bijna de hele maand oktober vindt in het Vaticaan een Synode plaats, een niet vaak voorkomend samenzijn van Paus, Bisschoppen en leken over de toekomst van de Rooms-Katholieke Kerk. Onder hen ook 54 vrouwen, voor het eerst met stemrecht.
De Paus was van mening dat het zo niet verder kan. Er hangen uiterst donkere wolken boven de Kerk van Rome. Bij elk nieuw misbruikschandaal dat aan de oppervlakte komt, kleuren die wolken nog wat donkerder. De afgelopen weken werd dat weer duidelijk in België, na de uitzending op tv van de documentaire ‘Godvergeten’ over misbruik, met name in internaten en Kloosters. Honderden Belgen verlieten door middel van uitschrijving de Kerk. De tv-docu was zo heftig dat het leidde tot een nieuwe parlementaire onderzoekscommissie naar seksueel misbruik in de Katholieke Kerk. In september kwam de Zwitserse Kerk in opspraak, met een rapport over meer dan duizend misbruikzaken, die vaak waren toegedekt door de heersende zwijgcultuur.
Synode
De geestelijken en leken die deze maand in het Vaticaan over de toekomst van de Moederkerk willen spreken gedurende de Synode, kunnen onmogelijk om dit belangrijke thema heen. Letterlijk betekent een Synode ‘samen op weg gaan’, een proces dat Paus Franciscus zeer duidelijk tot ‘core-bussiness’ heeft verheven. De Paus ziet het synodale proces als het ultieme middel tegen al te veel klerikalisme en hiërarchie binnen de Kerk. Hij streeft onophoudelijk naar een meer open en meer inclusieve Kerk. Bij dit streven ontziet hij niets en niemand.
Dagelijks zullen in het Vaticaan bijna 500 deelnemers met elkaar spreken. Officieel gaat de Synode over één gemeenschap vormen en de deelname van iedereen. In die gesprekken dringen onvermijdelijk de ‘hete hangijzers’ binnen de Katholieke Kerk zich op: seksueel misbruik, de machtspositie van Priesters, de vraag of hun ambt ook gedaan kan worden door gehuwde mannen of vrouwen, de zegening van paren van hetzelfde geslacht en hoe om te gaan met zaken als abortus en euthanasie.
Duitsland
De Katholieke Kerk Duitsland speelt een uiterst belangrijke rol tijdens de Synode. Bij onze Oosterburen barstte de ‘bom’ sinds de misbruikschandalen rond 2010. Het zette de geloofwaardigheid van de Duitse Kerk zwaar onder druk. Zo zwaar dat het de aanleiding gaf tot het houden van een eigen Duits synodaal proces, waarvan de uitkomsten en aanbevelingen nu door de Duitsers in de grote Synode worden ingebracht in het Vaticaan.
De aanbevelingen van de Duitsers zijn onder andere een grotere inbreng van vrouwen, het zegenen van paren van hetzelfde geslacht en gehuwde mannen toelaten tot het Priesterambt. Van de honderden deelnemers bestaande uitgeestelijken, experts en leken zijn er 365 stemgerechtigd, onder wie voor het eerst 54 vrouwen.
De aanwezigheid van leken en vrouwen is de behoudende Bisschoppen en Kardinalen een doorn in het oog. Maar getalsmatig vormen zij steeds meer een minderheid. Bij de creatie van nieuwe Kardinalen en Bisschoppen valt op dat deze geheel of grotendeels op de ‘Franciscuslijn’ zitten, met het slinkende restant conservatieve Kardinalen en Bisschoppen bemoeit zich Onze Lieve Heer zelf, want ook deze geestelijken hebben niet het eeuwige leven, althans op aarde.
Curie
Paus Franciscus heeft al tal van zaken doen wijzigen, zelfs binnen de Curie ging ‘de bezem erdoor’. Ook de Synode is anders dan anders, alle deelnemers zitten nu aan ronde tafels, in werkgroepen die ook onderling veranderen. Dat maakt het geheel al een stuk vriendelijker. Vroeger zaten alle Bisschoppen in strakke rijen in hun statige soutane, nu dragen zij allen gewoon een pak, de geestelijken en leken onder en met elkaar.
Eind deze maand moet deze Synode uitmonden in een voorlopige slottekst, waarmee in de parochies wereldwijd weer verder wordt gesproken. Volgend jaar in oktober start de vervolgsynode. Na afloop krijgt de Paus een adviestekst, waarover alle deelnemers dan hebben gestemd, op basis waarvan besluiten moeten worden genomen, er van uitgaande dat de Paus dan nog Paus is. Zijn gezondheid en leeftijd werken tegen hem.
Meer inspraak maar geen democratie
De Paus zet de deur van de Moederkerk open voor inspraak. Maar dat betekent absoluut geen democratie. Deze Paus wil geen Kerk waarin de meerderheid een drastische beleidswijziging kan opleggen aan een minderheid die daartegen nog sterk protesteert, hetgeen tot en schisma kan leiden. Zoals getrouwde mannen tot Priester wijden, of vrouwen als Diaken of Priester. Franciscus laat inspraak toe maar weet dat hij op glad ijs wandelt, spiegelglad ijs, hij wil een breuk tussen progressieven en conservatieven vermijden.
Van seksueel misbruik en machtsuitoefening, tot de rol van het Priesterschap of de rol van de vrouw en de LHBTI’ers. Feitelijk zijn het teveel thema’s voor zo’n Synode. Maar de tijd dringt. Jongeren laten de Kerk massaal links liggen of stappen over naar evangelicale bewegingen. Zij willen geen lid zijn van een Kerk die vrouwen, homo’s, gescheidenen en andersdenkenden een tweederangsrol toebedeeld.
De problemen die de Paus moedig en terecht aan de kaak stelt zijn zó groot en verbonden met zoveel risico’s dat de Katholieke Kerk misschien wel een nieuw, derde Vaticaans Concilie nodig heeft. Bij zo’n ingrijpende Kerkvergadering wordt de Katholieke Kerk ‘bij de tijd gebracht’, ook via een herschrijving van de Katholieke leer. Het tweede Vaticaans Concilie dateert van de jaren 60 van de vorige eeuw en werd toen beschouwd als een belangrijke modernisering. Zo werd toen al de positie van lokale Bisschoppen en van leken binnen de Kerk versterkt.
Erop of eronder
Het is voor de Paus ‘erop of eronder’. Het schip dat Kerk heet is zinkende. Maar loopt dit fout, en komt er een schisma (breuk) dan is dit Pontificaat mislukt. De Duitse Kerk, een van de rijkste en machtigste binnen de Moederkerk wil van wijken niet weten en haar invloed laten gelden. Maar de Paus weet ook dat de Duitse Kerk in ledental snel slinkt en de afschaffing van de Kerkbelasting in Duitsland maakt de Duitse Kerk nog zwakker. Beiden zullen hun troeven uitspelen.
Critici achten het heel goed mogelijk dat de Paus aftreedt tussen beide Synodes, bijvoorbeeld in de lente van 2024. Blijft Franciscus toch aan als Pontifex, dan is het tot aan het einde van zijn dagen. De Pauselijke agenda zit alvast propvol, zeker tot na het Heilig jaar 2025, dat opnieuw miljoenen Katholieke pelgrims naar Rome zal lokken.
Het blijft wikken en wegen voor de Paus en alle zeilen bijzetten om het (Kerk)schip op koers maar vooral heel te houden. Soms, en dat weet de Paus zelf maar al te goed, gaat hij iets te snel, want na de Synode over het Amazonegebied kreeg de Paus het overweldigende advies om in verafgelegen gebieden het Priesterambt ook open te stellen voor de zogenaamd ‘deugdelijke getrouwde mannen’, de ‘viri probati’. Maar toen legde Franciscus die aanbeveling, hoewel onderschreven door een tweederdemeerderheid, naast zich neer.
Ten aanzien van het zegenen van paren van hetzelfde geslacht, door de Belgische Bisschoppen toegestaan, kneep hij een oogje dicht, dat zal hij bij de Duitsers wellicht ook doen. In de Europese landen zal de getrouwde man als Priester wellicht meer kans maken dan een vrouw als Priester, maar een vrouw als Diaken, zoals in de vroege Kerk, lijkt in de verdere toekomst ook aanstaande. De geest is uit fles en probeer die er maar weer in te krijgen. Maar echte veranderingen zullen er niet uitkomen bij deze Synode, die zijn voor de opvolger van de opvolger van deze Paus.
Onder de kiesgerechtigde Kardinalen en zeker de ‘Papabile’ zal de consumptie van pleegzuster bloedwijn en andere ‘hartversterkertjes’ de komende tijd toenemen. Want tijdens het volgende Conclaaf zullen vele Kardinalen een spervuur van schietgebedjes afvuren met het verzoek “laat deze kelk aub aan mij voorbijgaan.”
