-‘s Gravenhage- Er is meer steun voor harde acties tegen de overheid bij mensen die weinig vertrouwen hebben in de politiek en vinden dat de politiek niet naar hen luistert. Bijna één op de vijf Nederlanders vindt zelfs dat de overheid zo slecht functioneert, dat het hele systeem maar het beste omvergeworpen kan worden.

Dat mensen harde acties steunen, betekent echter niet dat ze ook zelf in actie komen. Dat doen de meeste mensen niet. Verreweg de meeste Nederlanders steunen het recht om te demonstreren, maar keuren geweld of ordeverstoringen bij demonstraties en protest af. Dit blijkt uit SCP-onderzoek naar de mening van burgers over protesten en demonstraties dat onderdeel is van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB) dat vandaag verscheen.

Met dit doorlopend onderzoek brengt het SCP periodiek de stemming in ons land in kaart en peilt het vertrouwen van Nederlanders in de politiek en instituties. Elk bericht heeft ook een apart thema waarover vragen aan de deelnemers worden voorgelegd. Voor dit COB zijn tussen maart-juni 2023 en in augustus enquêtes gehouden onder resp. 1815 en 1339 Nederlanders.

Uit de resultaten blijkt dat de stemming halverwege 2023 nog steeds negatief is in vergelijking met de afgelopen vijftien jaar. Het vertrouwen in de politiek blijft laag en de grootste groep vindt dat het de verkeerde kant opgaat met Nederland. We zien echter wel na vijftig jaar onderzoek naar de publieke stemming dat politieke onvrede en zorgen over de maatschappij van alle tijden is. Daartegenover staat dat sinds de jaren zeventig een meerderheid van de Nederlanders tevreden is met het functioneren van de democratie en het vertrouwen in de rechtspraak en de politie blijft hoog.

Weinigen bereid zelf in actie te komen

Twaalf procent van de Nederlanders geeft aan dat de kans groot is dat ze zelf in actie komen als de Tweede Kamer een wetsvoorstel behandelt dat ze zeer onrechtvaardig of verkeerd vinden. De grootste groep (72 procent) geeft aan dat die kans klein is. Bijvoorbeeld omdat ze denken dat het geen zin heeft, ze vinden dat er andere manieren zijn om afkeuring te uiten (zoals verkiezingen of het tekenen van een petitie) of omdat ze zich neerleggen bij de uitkomsten van het democratisch proces.

Aandacht voor minderheid die harde acties steunt

Bijna één op de drie Nederlanders geeft aan dat er hardere actie nodig is tegen de overheid als ze keer op keer niet luistert. Achttien procent vindt dat de overheid zo slecht functioneert dat het hele systeem het beste omvergeworpen kan worden. Zes procent geeft aan dat de overheid het verdient om hard (desnoods met geweld) aangepakt te worden. Voor de meeste mensen blijkt de steun voor harde acties voort te komen uit onvrede over het functioneren van de politiek, de opeenstapeling van maatschappelijke en sociale problemen in Nederland en het aanhoudende gevoel dat de politiek niet naar mensen luistert. Mensen die zich niet gehoord voelen, vinden vaker dat de overheid het verdient om hard te worden aangepakt.

Hoewel de meeste mensen geweld afkeuren en het steunen van acties iets anders is dan er zelf aan meedoen, is het goed om toch stil te staan bij het feit dat een minderheid harde acties wel steunt. Ook als maar een klein deel daadwerkelijk tot actie overgaat, kunnen gewelddadig en antidemocratisch gedrag de democratische rechtsstaat ondermijnen. De meeste mensen benadrukken echter dat er vreedzame en democratische manieren zijn om onvrede te uiten of verandering teweeg te brengen. Zo kan voor een deel van de mensen het systeem al ‘omvergeworpen’ zijn door de val van het kabinet-Rutte IV en de daaropvolgende verkiezingen. Er is echter nader onderzoek nodig om te kunnen aangeven wat mensen concreet verstaan onder hard aanpakken en het omverwerpen van het (overheid)systeem.