De Hondurese president Xiomara Castro stelde op 29 juli zijn veto over een wet voor de preventie van zwangerschappen bij adolescenten. Nochtans was die al in maart goedgekeurd door het parlement, maar sindsdien werd de wet bekritiseerd door conservatieve groepen en de politieke rechtervleugel van het land.

“We kennen de argumenten achter het veto niet, maar we kunnen vermoeden dat de wet nog steeds wordt tegengehouden door druk van deze lobbygroepen”, vertelt advocate Erika García van het Women’s Rights Center vanuit Tegucigalpa.

De invloed van lobbygroepen

Conservatieve organisaties verzetten zich tegen de wet omdat ze in hun ogen “genderideologie” bevordert. Zo bestempelen internationale conservatief-populistische groepen de huidige beweging voor de bevordering van vrouwen- en lgbti+-rechten.

In juni hebben de Verenigde Naties nog hun bezorgdheid geuit over “desinformatiecampagnes” rond de Hondurese wet.

Deze groepen “appelleren aan de onwetendheid van de mensen, aan angst, aan religie, met argumenten die niets met de realiteit te maken hebben”, zegt García. “Ze zeggen bijvoorbeeld dat mensen jongens rokken zullen geven en meisjes broeken.”

Volgens het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (Unfpa) wordt in Honduras één op de vier kinderen geboren bij een meisje jonger dan 19 jaar, waardoor het land het op één na hoogste percentage tienerzwangerschappen in Latijns-Amerika heeft.

Volgens het Hondurese strafrecht is het hebben van seksuele relaties met minderjarigen jonger dan 14 jaar een vorm van verkrachting, ongeacht of er sprake is van instemming.

In 2022 zijn er 1039 meisjes onder de 14 jaar bevallen.

Abortus

“Het probleem is vrij ernstig en het wordt nog verergerd door het gebrek aan overheidsbeleid om zwangerschappen bij meisjes en adolescenten te voorkomen”, zegt García.

In heel Centraal-Amerika, met in totaal zo’n 50 miljoen inwoners, heersen ultraconservatieve opvattingen over seksuele en reproductieve gezondheid en onderwijs.

In El Salvador, Honduras en Nicaragua – en ook in de Dominicaanse Republiek op de Caraïben – is abortus onder alle omstandigheden verboden, inclusief verkrachting, incest of een bedreiging voor het leven van de moeder.

In de rest van Midden-Amerika is abortus alleen onder bepaalde omstandigheden toegestaan.

De Hondurese president sprak zijn veto uit over de wet. Ze moet nu opnieuw aar het parlement en kan pas van kracht worden met een tweederdemeerderheid.

“Ik wist niet eens wat een condoom was.”

Dit soort wetten garandeert echter niet dat het fenomeen zal afnemen, aangezien de wetgeving niet altijd wordt gehandhaafd.

Sinds 2017 heeft El Salvador een nationale strategie voor de preventie van zwangerschap bij meisjes en adolescenten. De cijfers zijn echter nog steeds torenhoog, ondanks een daling de afgelopen jaren.

Volgens een Unfpa-rapport is het zwangerschapspercentage onder meisjes en adolescenten er tussen 2015 en 2022 met meer dan 50 procent gedaald.

Maar “het VN-agentschap merkt ook op dat “het zorgwekkend is om te zien dat El Salvador een van de 50 landen ter wereld is met de hoogste vruchtbaarheidscijfers onder meisjes van 10-14 jaar”.

Onder meisjes van 10-14 jaar daalde het zwangerschapspercentage met 59,6 procent.

Unfpa voegt eraan toe dat “het tempo van de vermindering verder moet versnellen door beleid en strategieën aan te nemen die zijn aangepast aan de verschillende realiteiten van meisjes van 10-14 jaar en adolescenten van 15-19 jaar”.

Dergelijke acties moeten “evidence-based” zijn, benadrukt het rapport.

Dat laatste lijkt te verwijzen naar de heersende conservatieve opvattingen van bepaalde groepen die seksuele en reproductieve voorlichting op scholen ontmoedigen.

Onwetendheid

Dit gebrek aan basiskennis over seksualiteit, tegen de achtergrond van structurele armoede, leidde ertoe dat Zuleyma Beltrán op 15-jarige leeftijd zwanger werd.

“Toen ik zwanger werd, wist ik niet eens wat een condoom was. Ik schaam me er niet voor om dat te zeggen”, vertelt Beltrán, nu 41. “Ik heb veel geleden omdat ik veel dingen niet wist, omdat ik in onwetendheid leefde.”

Twee jaar later werd Beltrán opnieuw zwanger, maar ze kreeg een miskraam, waardoor ze in augustus 1999 in de gevangenis belandde op beschuldiging van abortus. Het is een lot waar honderden vrouwen in El Salvador mee te maken hebben.

El Salvador verbiedt abortus onder alle omstandigheden, zelfs bij verkrachting. Het legt bovendien ook straffen op tot 30 jaar cel voor vrouwen die een abortus hebben ondergaan. Zelfs vrouwen die in het ziekenhuis belanden na een miskraam worden vaak vervolgd onder diezelfde wet.

“De staat zou zich moeten schamen dat ze deze meisjes dwingt om te bevallen en hen geen opties geeft”, zegt Anabel Recinos van de Citizens’ Association for the Decriminalization of Abortion.

“De staat geeft meisjes geen seksuele voorlichting of seksuele en reproductieve gezondheidszorg. Wanneer ze dan getroffen worden door het logische gevolg ervan – zwangerschappen of verloskundige noodgevallen – worden ze opgesloten”, foetert Recinos.

Volgens de juriste heeft de overheid onder druk van conservatieve groepen seksuele voorlichting op scholen teruggeschroefd.

“Ze laten organisaties minder snel lezingen of workshops geven over seksuele of reproductieve gezondheid”, legt ze uit.

Zelfs geen babyvoeding

In Guatemala pleit Paula Barrios met haar non-profit Women Transforming the World ervoor dat de staat herstelbetalingen aanbiedt aan meisjes die gedwongen een kind op de wereld moeten brengen. Daarmee zouden onder meer studiebeurzen kunnen gefinancierd worden, waardoor meisjes naar school kunnen blijven gaan terwijl hun baby’s werden verzorgd en flesvoeding kregen. Maar de voorstellen krijgen weinig gehoor.

Nochtans maken heel wat meisjes gebruik van de juridische en psychologische ondersteuning die de organisatie biedt, volgens Barrios gaat het in de meeste gevallen om “meisjes en adolescenten zijn die zwanger zijn door seksueel geweld en gedwongen worden om hun baby’s te krijgen”.

Ze zegt dat in de afgelopen vijf jaar zo’n 500.000 meisjes onder de 14 jaar zwanger zijn geworden in Guatemala, en het aantal is nog veel hoger als tieners tot 19 jaar worden meegeteld.

“Vandaag de dag hebben we een half miljoen meisjes waarvan we niet weten wat zij en de kinderen die het product zijn van verkrachting eten”, benadrukt Barrios. Ze voegt eraan toe dat net als in El Salvador en Honduras, in Guatemala seks hebben met een meisje jonger dan 14 jaar beschouwd wordt als statutaire verkrachting.

“De maatschappij beschouwt het als normaal dat vrouwen geboren worden om moeder te worden, en dus maakt het niet uit als een meisje zwanger raakt op 10-jarige leeftijd”, zegt ze.

Patriarchaat en kapitalisme

“Het patriarchaat heeft er belang bij dat vrouwen niet naar buiten treden”, zegt Barrios.

Ze legt uit dat het leven van een 10-jarig meisje wordt ingekort als ze zwanger raakt. Ze gaat niet meer naar school en blijft in de huiselijke sfeer, “om kinderen op te voeden en thuis te blijven.”

Garcia, de advocate uit Honduras, spreekt ook van een “onderliggend systeem van onderdrukking”.

“We hebben meisjes die goedkope arbeidskrachten baren om het (kapitalistische) systeem te voeden, en er is een grotere vervrouwelijking van armoede, meisjes die meisjes baren wiens toekomstperspectieven geruïneerd zijn”, zegt ze.

Om een herhaling van haar beproeving te voorkomen, zegt Beltrán dat ze ondertussen met haar negenjarige dochter over seksualiteit praat.

“Om te voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt, praat ik met haar over condooms, over hoe een vrouw voor zichzelf moet zorgen en hoe ze zwanger kan raken”, vertelt ze. “Ik wil niet dat ze meemaakt wat ik heb meegemaakt.”