In de tweede week van november gaan de Nederlandse bisschoppen naar Rome voor het zogeheten ad-liminabezoek. Dat werkbezoek gebeurt in principe om de vijf jaar, maar het vorige gezamenlijke bezoek van de Nederlandse bisschoppen aan Rome dateert alweer van 2013. Onder andere wegens de coronapandemie werd het bezoek diverse malen uitgesteld.
Ad Limina
Ad Limina is Latijn en betekent letterlijk ‘naar de drempels’. De drempels in kwestie zijn de apostelgraven van Petrus en Paulus in de Sint-Pietersbasiliek en de Sint-Paulus buiten de Muren, die de bisschoppen ter plekke bezoeken. “Een graf werd lange tijd gezien als een drempel tussen het aardse en hemelse leven”, legt emeritus hoogleraar Oecumenica Peter Nissen uit. ‘De bezoeken aan de graven combineren de bisschoppen met gesprekken met de Paus en met (beleids)medewerkers van het Vaticaan. Bedoeling is om verslag uit te brengen van hoe de Kerk er in Nederland voorstaat.’
Paus Franciscus spreekt alle bisschoppen tegelijkertijd, in een soort plenaire vergadering. ‘Daar zou de Paus bijvoorbeeld aan de bisschoppen kunnen vragen om wat meer aandacht te hebben voor thema’s waar hij encyclieken over geschreven heeft, namelijk vluchtelingen en klimaatverandering’, zegt Nissen. Daarnaast brengen de bisschoppen een bezoek aan de verschillende dicasteriën van de curie, zeg maar de ministeries van het Vaticaan. Nissen: ‘Daarvoor splitsen ze zich op in kleine groepjes, afhankelijk van de thema’s die ze in de portefeuille hebben.’
Dies
Bisschop van Den Bosch Gerard de Korte gaat ook mee naar Rome. Tot het najaar van 2020 was de Bisschoppenconferentie de gesprekspartner van de Radboud Universiteit, tot de dag waarop de bisschoppen aan de universiteit en het Radboudumc lieten weten dat zij het predicaat ‘Rooms Katholiek’ afnamen.
Sindsdien onderhoudt De Korte de contacten met de universiteit als ordinarius loci of plaatselijke bisschop. Zo was hij vorige week nog aanwezig op de diesviering van de Radboud Universiteit.
In Rome zal De Korte onder andere kennismaken met de Portugese kardinaal en hoogleraar Bijbelwetenschap José Calaça de Mendonça. Dat is de nieuwe prefect van de dicasterie voor Onderwijs en Cultuur (de opvolger van de Congregatie voor Katholieke Opvoeding), waar alle katholieke universiteiten ter wereld onder vallen. ‘De prefect staat bekend als een open intellectueel en literator’, schrijft De Korte in een reactie.
Nissen heeft hoge verwachtingen van de nieuwe vertegenwoordiger. ‘Het is een echte intellectueel, met een academische carrière van niveau. Hij was onderzoeker in New York in een project over religie in het publieke domein. Zijn voorgangers waren hardliners of kerkbestuurders, hij staat daarentegen met beide voeten in de wereld.’
Geruchten
Het bezoek van de Nederlandse bisschoppen heeft mogelijk ook gevolgen voor de band tussen de Radboud Universiteit en de Rooms-Katholieke kerk. In tegenstelling tot de beslissing van de Nederlandse Bisschoppenconferentie lijkt het Vaticaan ervan uit te gaan dat de Radboud Universiteit nog steeds Rooms-Katholiek is: in het Pauselijk Jaarboek van 2022 staat de universiteit tenslotte nog steeds vemeld. ‘Een subtiele manier om de Nederlandse bisschoppenconferentie op de vingers te tikken’, noemt Nissen die vermelding.
Stevig meningsverschil
Er lijkt inderdaad sprake van een stevig meningsverschil tussen de Nederlandse bisschoppen en het Vaticaan. In een vier pagina’s tellend artikel dat eind september in de Italiaanse krant Corriere della Sera verscheen, schrijft journalist Marco Ventura dat er geruchten zijn dat de dicasterie voor cultuur en onderwijs het niet eens zou zijn met de beslissing van de Nederlandse bisschoppen om het predicaat ‘Katholiek’ af te nemen van de Radboud Universiteit.
“Wij moeten de dag niet prijzen voor het avond is.”
Of de Paus de kwestie zal aankaarten, is niet bekend. Een officiële agenda van het ad-liminabezoek is er niet. Toch vermoedt Nissen dat de band van de Radboud Universiteit met de Rooms-Katholieke kerk ter sprake zal komen in het gesprek met de nieuwe onderwijsvertegenwoordiger.
Dat kan Gerard de Korte niet bevestigen. Wel laat hij weten dat de gesprekken over de actualisering van de band van de Rooms-Katholieke kerk met de Radboud Universiteit voorspoedig verlopen. Tegelijk houdt hij een slag om de arm. “Wij moeten de dag niet prijzen voor het avond is.”
Kunnen Paus Franciscus of de nieuwe prefect van de dicasterie voor onderwijs in Rome het besluit van de Nederlandse bisschoppen omtrent de Radboud Universiteit terugdraaien? Volgens Peter Nissen gebeurt het maar heel uitzonderlijk dat een bisschoppenconferentie van een land publiekelijk gecorrigeerd wordt door Rome. ‘Als het ooit goedkomt met de katholieke erkenning van de Radboud Universiteit, dan zal dat heel subtiel gebeuren’; zegt hij.
“De Kerk is een instituut met een lange geschiedenis, veranderingen gaan altijd heel langzaam”
En als dat al gebeurt, is het nog maar de vraag of we dat gauw te weten komen. ‘Als de dicasterie beslist dat de Radboud Universiteit Rooms-Katholiek blijft, dan komen wij daar misschien pas binnen een paar jaar achter’, zegt Nissen. ‘De Kerk is een instituut met een lange geschiedenis, veranderingen gaan altijd heel langzaam.’
