Hij stond vanaf 1925 aan de top van het fascistische regime in zijn vaderland.
Door Johannes Schidelko (KNA)
Precies 48 uur lag het roemloze einde van de beide dictators uit elkaar. Twee dagen na de executie van de Italiaanse Duce Benito Mussolini door partizanen aan het meer van Como beging zijn bondgenoot Adolf Hitler in de bunker van de Berlijnse Rijkskanselarij zelfmoord. Hitler had via inlichtingendiensten nog ervaren, dat het stoffelijk overschot van zijn strijdmakker in Milaan openlijk tentoon werd gesteld en geschonden – hij gaf opdracht zijn eigen stoffelijk overschot onmiddelijk te verbranden, om de vijand noch dood noch levend in handen te vallen.
Rond de dood van Mussolini, die Italië bijna 20 jaar met zijn fascistische regime strak geleid had, bestaan tot-op-de-dag van vandaag vele speculaties, onduidelijkheden en mythes. Een zwart kruis naast een ijzeren hekwerk aan een dorpsstraat van Giulino di Mezzegra markeert de plaats van executie, op het kruis staan in gouden letters en cijfers zijn naam en overlijdensdatum. Een vitrinekast naast het hek toont foto’s van hem en zijn eveneens geëxecuteerde geliefde Claretta Petacci.
Even verderop informeert een publicatiebord, dat een groep partizanen onder leiding van Walter Audisio – bijnaam Overste Valerio – op 28 april 1945 rond 16.15 uur de twee
voor de poort van de Villa Belmonte bracht en met een machinegeweer en enkele pistoolschoten executeerde, kort daarvoor was het doodvonnis tegen de twee uitgesproken.
Tot zover de officiële lezing, die echter maar de halve waarheid is. In de loop der jaren kwamen details naar boven, nadat ooggetuigen hun angst hadden overwonnen en vrij durfden te spreken, zonder angst voor repressailes. Onmiddelijk na de executie waren meerdere, bij de arrestatie en bewaking van Mussolini betrokken partisanen, onder raadselachtige omstandigheden om het leven gekomen.
Vast staat dat Mussolini op 27 april 1945 met een aantal aanhangers de wijk nam naar het Noorden van Italië, wellicht probeerden zij Zwitserland te bereiken. Tijdens die vlucht stuitte het, door Duitse SS’ers begeleidde convooi, bij het meer van Como op een wegversperring van de communistische Garibaldi-Brigade. De Duce, in allerijl met een Duitse legermantel van de Luftwaffe en een helm gecamoufleerd, werd ontdekt en samen met Petacci en zijn aanhang door de partizanen vastgezet. Vanaf dat moment zijn de gebeurtenissen omgeven door een sluier van geheimen, hectische onderhandelingen, misleidingen en rivaliteiten.
De in Noord-Italië oprukkende geallieerden wilden Mussolini voor een groot tribunaal brengen. Het gros van het Nationale Bevrijdingscomitee CLN kon zich daar in vinden, linkse partisanengroepen daarentegen wilden zelf over de toekomst van de Duce beslissen. Wie nu precies de opdracht tot executie gaf, blijft onduidelijk. Mussolini en Petacci werden van het ene naar het andere dorp gesleept op de avond van 27 april. In het huis van de familie De Maria verbrachten zij de nacht. Vermoedelijk werd Mussolini daar de volgende ochtend, zonder proces dood geschoten, hetzelfde gebeurde met Petacci, die daarvoor door meerdere partisanen zou zijn verkracht. Onduidelijk is, wie de dodelijke schoten loste – vrijwel zeker was dat niet Overste Valerio. Om de wanorde rond de moordpartij te maskeren en toch nog een schijn van ‘eerlijk proces’ op te houden, werden de twee lijken in de namiddag voor de poort van de Villa Belmonte gebracht om een executie in scene te zetten. Lees verder onder de foto>
Nog in de nacht werden de doden naar Milaan gebracht. Nadat een woedende menigte zich ‘tegoed’ deed aan de lijken werden zij aan palen bij een tankstation opgehangen, met het hoofd naar beneden.
Zo veel bewondering Mussolini ten deel viel in de eerste tien jaar van zijn fascistisch regime, zo kritisch was men, toen het (oorlogs)tij keerde – ook zijn goede band met Hitler namen velen hem kwalijk. Toen Koning Victor Emanuel III de fascist Mussolini, na zijn – meer symbolische – mars naar Rome, tot Minister-president benoemd had, bouwde de Duce zijn autoritaire system snel uit. Hij won snel aan populariteit door het nemen van populistische en maatschappelijke maatregelen. Zo intensiveerde hij de landbouw, organiseerde de drooglegging van moerassen ten zuiden van Rome als werkverschaffingsmaatregel- en liet zich daarbij graag fotograferen met spade en naakt bovenlijf tijdens het werken.
In 1927 beëindigde de Duce ook de al 57 jaar onopgeloste ‘Roomse kwestie’ en sloot met de Paus het verdrag van Lateranen, waardoor de Vaticaanstaat werd ‘geboren’.
Toenemend probeerde Mussolini, zijn droom van een nieuw Romeins imperium aan de Middellandse Zee op te bouwen. In 1936 begon hij met de verovering van Ethiopië; de oorlogsmisdaden die daar werden begaan komen heden-ten-dage steeds meer aan het licht. Tijdens de Spaanse burgeroorlog vocht hij mee aan de zijde van Generaal Franco. Bij zijn militaire avonturen in Albanië, Griekenland en later Libië ging het bijna mis als de Duitse bondgenoot hem niet te hulp was geschoten. Het geluk verliet de Duce, Hitler had aanvankelijk grote bewondering voor zijn Italiaanse partner, maar op den duur werd de Duce tot last.
Onder de Italiaanse bevolking groeide de ontevredenheid – ook in kringen van hooggeplaatste fascisten. Twee weken na de landing van de geallieerden op Sicilië kwam op 24 en 25 juli 1943 de grote fascistische raad bij elkaar en adviseerde de Koning om de Duce deels van zijn functies te ontheffen. Maar Victor Emanuel ontsloeg de Minister-president en benoemde als opvolger Pietro Badoglio. Mussolini werd onmiddelijk geïnterneerd. Men bracht hem naar Ponza en Sardinië en uiteindelijk naar het Berghotel Campo Imperatore in Gran Sasso. Daar werd hij op 12 september door Duitse parachutisten bevrijd en direct naar Hitler in de Wolfsschanze gevlogen.
Met de opmars van de geallieerden in Noord-Italië, de terugtrekking van de Duitsers en het toenemende verzet van de Italiaanse partizanen kromp Mussolini’s republiek van
Salo. De Duce probeerde een accoord te sluiten met het verzet en de geallieerden. Bij die contacten werd ook de Milanese Kardinaal Ildefonso Schuster ingeschakeld. hij had aanvankelijk aan een verzoening tussen Christendom en Mussolini’s fascisme geloofd, maar werd na de rassenwetten van de Nazi’s in 1938 tot een criticus. Tevergeefs riep de
Kardinaal de Duce op om te capituleren.
Toen Mussolini erachter kwam, dat het Duitse leger inmiddels al enkele weken lang met de geallieerden onderhandelde over een separate vrede voor Noord-Italië, sloeg hij kokend van woede op de vlucht. De vlucht eindigde bij een communistische wegversperring bij Dongo aan het Comomeer.
